بن جانسون نویسنده‌ی معروف انگلیسی معتقد است که سخنرانی و فن بیان به هیچ عنوان یک مفهوم نیستند، در حقیقت صحبت کردن با خوب صحبت کردن کاملا فرق میکند. همه‌ی ما در کودکی و در سنین پایین صحبت کردن را یاد می‌گیریم؛ با این وجود یادگیری مهارت فن بیان ممکن است سال‌ها از ما وقت بگیرد، چرا که این مهارت هیچ وقت در مدرسه یا دانشگاه به ما آموزش داده نشده است.
اگر با خواندن عبارت بالا نگران شدید، باید به شما این نوید را بدهیم که شما همواره ظرفیت و استعداد بهبود مهارت‌های ارتباطی و فن بیان خود را دارید؛ چرا که این مهارت اکتسابی است و با تمرین بسیار حاصل می‌شود. زبان و ارتباط دو مقوله‌ی مهمی هستند که همواره جای رشد و بهبود دارند؛ از این رو فارغ از اینکه ما چقدر در این دو حوزه مهارت داریم، باید سعی کنیم تا هرگز تلاش برای یادگیری بیشتر و تمرین آن‌ها را متوقف نکنیم. در ادامه‌ی این مقاله همراه ما باشید تا راهکارهای تقویت فن بیان را یاد بگیریم.
داشتن مهارت فن بیان چه اهمیتی دارد؟
در هنگام صحبت کردن، صدا و آهنگ (tone) صدای ما به اندازه‌ی کلماتی که استفاده می‌کنیم، اهمیت دارد. سبک ارتباطی ما در بسیاری از اوقات حتی بدون اینکه ما متوجه باشیم، حقایق بسیاری را درباره‌ی ما برای مخاطب آشکار میکند. هر شخصی که به صدا و تن صدای ما دقت کند، متوجه احساسات درونی ما در آن لحظه می‌شود. سطح اعتماد به نفس، میزان تسلط ما به زبانی که صحبت می‌کنیم و محل تولد ما بر اساس لهجه‌‌ای که داریم، تنها بخشی از اطلاعاتی است که مخاطب با گوش فرا دادن به ما درباره‌ی مان کسب میکند. تمام این نکات باعث می‌شود تا به اهمیت فن بیان هر چه بیشتر پی ببریم و بخواهیم روی این مهارت به بهترین نحو کار کنیم.
فن بیان؛ نقطه قوت سخنرانان برتر دنیا
ما هیچگاه نمی‌توانیم قدرت فن بیان را دست کم بگیریم. سخنرانی‌های معروفی مثل “سخنرانی گیتسبورگ” توسط آبراهام لینکلن، اولین سخنرانی وینستون چرچیل به عنوان نخست وزیر بریتانیا و سخنرانی معروف “من رویایی دارم” توسط مارتین لوتر کینگ جزو سخنرانی‌هایی هستند که دنیا را تغییر دادند. این تغییر و شهرت تا حد زیادی به خاطر فن بیان قوی این سخنرانان بوده است؛ چرا که اگر این سخنرانان به محتوای متن سخنرانی خود تسلط نداشتند و نمی‌دانستند چگونه صحبت کرده و چه احساساتی را بروز دهند، دیگر آوازه‌ی این سخنرانی‌ها به گوش هیچ‌کس نمی‌رسید. در واقع این افراد با توانایی ارتباط برقرار کردن با شفافیت، شجاعت، باور و تعهد باعث ایجاد انقلاب و جنبش‌های بزرگی در جهان شدند.
بنابراین علاوه بر پیام و خود کلمات، احساسات مؤثر بر صدای ما، لحن، بالا و پایین بودن صدا و اعتماد به نفسی که در پیام ما وجود دارد، می‌تواند تا حد زیادی بر تأثیرگذاری، انگیزه‌بخشی و حتی درست فهمیده شدن سخنرانی ما اثر بگذارد و ما باید همه‌ی این موارد را برای تقویت فن بیان خود در نظر بگیریم.
مهارت های لازم برای تقویت فن بیان
همه‌ی ما در طول زندگی خود با موقعیت‌هایی مواجه می‌شویم که باید در آن برای جمعی از مخاطبین سخنرانی و صحبت کنیم و نیاز به مهارت های ارتباطی پیدا می‌کنیم. این سخنرانی می‌تواند در یک مراسم مهم مثل ازدواج، در محل کار، کلاس درس یا دانشگاه و… اتفاق بیفتد. مسلما همه می‌خواهند این کار را به بهترین نحو ممکن و بدون اشتباه انجام دهند. در همین راستا ما چند نمونه از مهم‌ترین تکنیک‌های تقویت فن بیان که همه‌ی ما به یادگیری آن نیاز داریم را برای شما برشمرده و توضیح داده‌ایم.
مهارت های لازم برای تقویت فن بیان
1. مهارت شنیدن خود را تقویت کنید
جمله‌ی معروفی هست که می‌گوید خداوند به ما دو گوش و یک دهان عطا کرده تا دو تا بشنویم و یکی بگوییم و بر شنیدن بیش از گفتن مشتاق باشیم. این موضوع اهمیت شنیدن را بر ما آشکار میکند. در حقیقت تا زمانی که ما مهارت شنیدن خود را تقویت نکنیم، قادر به بهبود فن بیان و قدرت صحبت کردن خود نیز نیستیم. بنابراین اولین گام برای تغییر وضعیت فن بیان‌مان این است که یاد بگیریم بهتر به سخنان دیگران گوش دهیم.
یک ارتباط خوب شامل شنیدن با ذهن باز و داشتن ذهنیتی شفاف درباره‌ی پیامی است که به ما منتقل می‌شود. ما در حین انتقال این پیام باید کاملا آماده باشیم تا آن را بپذیریم یا رد کنیم و توانایی بحث و مذاکره درباره‌ی آن را داشته باشیم. اگر به اصول مذاکره آگاه نیستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصول و فنون مذاکره را در همیار آکادمی مطالعه کنید. به یاد داشته باشید که باید با چشم و گوش سخنان مخاطب خود را درک کنید و متوجه تمام سیگنال‌ها و نشانه‌هایی که از سمت او دریافت می‌کنید، باشید. سعی کنید فعالانه گوش کنید و در حین گوش کردن قضاوت و تعصب را کنار بگذارید تا فحوای کلام مخاطب خود را بفهمید و از این طریق احترام متقابل خود را به او نشان دهید.
2. سرعت صحبت کردن خود را مدیریت کنید
آیا تابحال از پنجره به قطاری که با سرعت از جلوی شما در حال عبور است، نگاه کرده‌اید؟ در این حال شما این قطار را به صورت محو و تار می‌بینید. سخنرانی با سرعت بالا نیز چنین اثری دارد و معمولا به درستی شنیده نمی‌شود؛ برای همین سعی کنید سرعت صحبت کردن خود را کم کنید تا پیام شما برای مخاطب قابل فهم و واضح شود.
صحبت کردن سریع همچنین کمبود اعتماد به نفس و عدم تسلط به موقعیت و کلام را نشان داده و گاهی نشانه‌ی استرس بیش از حد سخنران است. مدیریت سرعت شما نباید به گونه‌ای باشد که آنقدر آرام و کند صحبت کنید که مخاطب شما پس از مدتی خسته شده و ترجیح دهد به جای گوش دادن به شما با گوشی موبایلش بازی کند!
برای تقویت فن بیان خود تلاش کنید پیش از اجرا جلوی جمع، به صورت تمرین با سرعتی متعادل صحبت کرده و صدای خود را ضبط کرده و بعد با پخش کردن، ریتم و میزان سرعت خود را بررسی کنید. این کار را آنقدر تمرین کنید تا بتوانید پس از مدتی میزان سرعت خود را بدون تلاش آگاهانه مدیریت کنید.
3. به تن صدای خود توجه کنید
شاید شما هم تجربه‌‌ی هم‌صحبتی یا مواجهه با افرادی که تن و ارتفاع (زیر و بمی) صدای آن‌ها باعث آزار شما شده است را داشته‌اید. بیشتر ما برای تقویت فن بیان بر روی انتخاب صحیح موضوع و کلمات خود دقت می‌کنیم؛ در حالی که صدای ما نیز نقش مهمی در انتقال پیام ما به مخاطب ایفا میکند. صدای ما همچنین بر روی پاسخ شنوندگان ما تأثیر بالایی دارد.
صدای ما در حین صحبت کردن باید بقدری واضح، گرم و دقیق باشد که ما را در نظر مخاطب، باهوش و با اعتماد به نفس نشان دهد. سعی کنید در هنگام صحبت کردن صدای شما خشن و خشک نباشد و باعث آزار مخاطبان شما نشود. همچنین از صحبت کردن آرام و با تردید به شدت پرهیز کنید؛ چرا که ممکن است باعث گیج شدن و نفهمیدن پیام شما از سوی شنونده شود.
به یاد داشته باشید که ما مثل تلفن‌‌های هوشمند، دکمه‌ی تنظیم صدا نداریم و گاهی اوقات ممکن است کنترل بلندی صدای خود (بخصوص در مواقع عصبانیت) را از دست بدهیم. بنابراین آگاهی از کیفیت و میزان بلندی صدا به ما کمک میکند اسباب آسایش مخاطب خود را فراهم کنیم. فراموش نکنید که جملات سؤالی و دستوری خود را با تن صدای مختلف ارائه دهید و در کل همواره کیفیت صدای خود را با نوع مخاطب خود تطبیق دهید.
4. نفس بکشید
از آنجایی که نفس کشیدن برای ما به یک کار خودکار تبدیل شده است، ما هیچگاه به آن توجهی نداریم. اگر ما به نفس کشیدن خود توجه کرده و روند دم و بازدم را به صورت صحیح دنبال کنیم، قادر خواهیم بود تا استرسی که درون ما ایجاد شده را به بیرون از بدن خود بفرستیم و کیفیت صدای خود را بهبود بخشیم. این کار قدرت صدای ما را افزایش داده و تأثیر کلمات ما را بیشتر میکند.
نفس کشیدن درست این اطمینان را به ما می‌دهد که اکسیژن کافی در بدن ما وجود داشته و به این واسطه ذهن ما در حال آماده باش است. تنفس سطحی و خودکار نه تنها هوشیاری ما را کاهش می‌دهد، بلکه باعث ایجاد ضعف و نگرانی در صدای ما شده و فن بیان ما را از بین می‌برد.
5. از زبان بدن خود استفاده کنید
شاید شما هم این عبارت را شنیده‌اید که حرف گفته شده مانند آب ریخته است و نمی‌توان آن را پس گرفت. بنابراین قبل از گفتن و بیان کردن کلماتی که قابل بازگشت نیستند، بهتر است توجه بیشتری به شنونده‌ی خود داشته باشیم. اگر شما مخاطبان خود را درک نکنید، احتمال بالایی وجود دارد که آن‌ها نیز شما را درک نکنند.
ما برای تقویت فن بیان می‌توانیم از تمام حس‌ها و بدن خود استفاده کنیم تا ارتباط مؤثر‌تری را نیز شکل دهیم. وضعیت بدن ما، ارتباط چشمی، ژست و حالات صورت ما می‌تواند تفاوت زیادی برای انتقال و فهم پیام در مخاطب ما ایجاد کند. علاوه بر این‌ها هیچوقت تأثیر افکاری که در حین سخنرانی به ذهن شما خطور میکند را دست کم نگیرید؛ چرا که چه بخواهیم و چه نخواهیم افکار ما در صحبت‌های ما انعکاس پیدا می‌کنند.
شاید شما هم این تجربه را داشته‌اید که به خاطر بروز احساسات آشفته نتوانسته باشید سخنرانی خود را ادامه دهید و کلمات بیشتری را بیان کنید. به یاد داشته باشید شما باید به صورت دائم از احساسات خود آگاه باشید و احساسات منفی مانند خشم، حسادت و یا ناراحتی را به رسمیت بشناسید و از آن‌ها در راستای افزایش تأثیرگذاری کلمات خود استفاده کنید.
6. حرفه ای ارتباط برقرار کنید
گاهی پیش می‌آید که در حین صحبت مجبور می‌شویم به هر دلیلی تن صدا و کلمات مدنظرمان را تغییر دهیم. این حالت حتی برای مواقعی که در حال ارتباط با دوستان، کودکان و اعضای بزرگتر خانواده هستیم نیز اتفاق میافتد. ما گاهی این فرصت را داریم که برای تقویت فن بیان خود، خلاق و غیر رسمی باشیم؛ ولی در مواقع رسمی باید بیشتر حواسمان را جمع کنیم.
زمانی که یک گفتگوی تخصصی در پیش داریم، بهتر است اول از همه روی موضوع گفتگو تمرکز کنیم و از صحت اطلاعاتی که می‌خواهیم با دیگران به اشتراک بگذاریم، مطمئن شویم. بنابراین همیشه سعی کنید که به فکر افزایش تمرکز خود باشید. علاوه بر این‌ها برای تقویت هرچه بیشتر فن بیان بهتر است سعی کنیم تا متناسب با مخاطب یا مخاطبان، تن و لحن صدایمان را انتخاب کنیم.
7. مخاطب خود را گیج نکنید
سعی کنید تا جای ممکن از عبارات نامشخص مثل “سعی خواهم کرد”، “فکر میکنم بتوانم…” و “احتمالا ساعت فلان” استفاده نکنید. اگرچه ما از انجام کاری را که قصد انجام آن را داریم، اطمینان داریم ولی نباید به این واسطه به خود اجازه دهیم برای شنونده‌ی خود ابهام یا شک ایجاد کنیم و باعث گیج شدنش شویم. نقطه‌ی مقابل مطلب بالا این است که سعی کنیم از عبارات قدرتمند و قاطع استفاده کنیم تا مقصود و منظور ما برای شنونده واضح و شفاف باشد. این نوع عبارات اعتبار بیشتری به شخصیت ما نیز می‌بخشند.
ما باید همواره سطح دانش و زبان شنونده‌ی خود را در نظر داشته باشیم. بهتر است از کلمات پیچیده و سخت و عبارات و اصطلاحاتی که به ندرت استفاده می‌شوند و مخاطب ما معنی آن‌ها را متوجه نمی‌شود، استفاده نکنیم. ما فقط با صداقت و اعتماد می‌توانیم نظر شنونده را به خود جلب کنیم، نه با به رخ کشیدن دانش و کلمات عجیبی که می‌دانیم!
تقویت فن بیان یک روزه ممکن نیست!
اگرچه راهکارهای بالا برای تقویت فن بیان به کمک شما می‌آیند؛ ولی فن بیان چیزی نیست که یک شبه آن را یاد بگیرید و استاد آن شوید. در واقع انتهایی برای یادگیری این مهارت وجود ندارد و شما هرچه بیشتر تمرین کنید، در آن بهتر و بهتر می‌شوید. بسیاری از افراد سخت تلاش می‌کنند تا کنترل ارتباطات و فن بیان خود را در دست بگیرند و اینگونه از خطا‌ها و اشتباهات خود غافل می‌شوند. بهتر است به جای اینکه حواسمان به اشتباه نکردن باشد، ارتباطات خود و فن بیان خود را آگاهانه زیر نظر بگیریم و خطاهای خود را پذیرفته و درصدد اصلاح آن‌ها بربیاییم؛ چرا که آغاز هر کاری من جمله تقویت فن بیان ممکن است همراه با اشتباه باشد. ما می‌توانیم در این راه نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم، حتی از دیگران بخواهیم این نکات را به ما گوشزد کنند. اگر شما همراه عزیز همیار آکادمی روش‌های بهتری برای تقویت فن بیان سراغ دارید، حتما در قسمت نظرات آن را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
-
فن بیان یک مهارت ارتباطی است که به شما کمک می کند تا توانایی صحبت کردن در هر زمان، مکان و هر شرایطی را متناسب با مخاطبان هدف با بیشترین تاثیر داشته باشید.
-
برای اینکه بتوانید در مذاکرات موفق شوید لازم است تا از مهارت فن بیان برخوردار باشید.
نویسنده
ریحانه مظاهری
تغییر شماره