هر بیزینس و کسب وکاری برای شروع به یک برنامه‌ی مشخص( بیزینس پلن ) نیاز دارد. این برنامه مثل یک نقشه‌ی چندین صفحه‌ای مسیر اصلی را به ما نشان می‌دهد و حتی ما را از تمام مشکلات و خطرات احتمالی آگاه می‌سازد. به وسیله‌ی این برنامه ما توانایی پیش‌بینی برخی اتفاقات را هم به دست می‌آوریم و به‌همین دلیل بهتر می‌توانیم تصمیم‌گیری کنیم.
درحقیقت در هر کسب‌وکاری احتمال بروز مشکلاتی وجود دارد که ممکن است ما هیچ آمادگی برای مواجه شدن با آنها نداشته باشیم؛ اما ما در این مقاله قصد داریم با معرفی بیزینس پلن جلوی رخ دادن بسیاری از این مشکلات را بگیریم. همان طور که اگر یک آشپز دستور پخت درستی نداشته باشد، نمی‌تواند غذای خوبی تهیه کند صاحب یک کسب‌وکار هم بدون داشتن بیزینس پلن توانایی توسعه و گسترش دادن کسب‌وکار خود را ندارد.
بیزینس پلن چیست؟
هرکسب‌وکاری برای آنکه کارش را شروع کند حتما اهدافی را برای خود ترسیم خواهد کرد، وظیفه‌ی اصلی بیزینس پلن یا طرح کسب‌وکار، شناسایی این اهداف است. بیزینس پلن‌ها اسنادی هستند که به صاحبان کسب‌وکار نشان می‌دهند که از چه طریقی باید به اهداف دست یافته و نیازهایشان را برطرف کنند.
کار دیگری که بیزینس پلن انجام می‌دهد این است که متقاضیان هدف را یافته و خدمات یا محصولات آن کسب‌وکار را به آنها معرفی می‌کند و با شرح دادن آنها بازاریابی انجام می‌شود. یک طرح کسب‌وکار خوب و قوی می‌تواند درصد خطا و اشتباه را کم کند یا حتی آن را به صفر نزدیک نماید.
بی‌تردید تمام سرمایه‌گذاران به دنبال کسب‌وکار مناسبی هستند تا در آن سرمایه‌گذاری کنند، یک بیزینس پلن مناسب می‌تواند آنها را به سمت آن کسب‌وکاری که برای سرمایه‌گذاری مناسب است، جذب کند؛ درحقیقت به نوعی اعتمادشان جلب می‌شود. پس می‌توان گفت کسی که بیزینس پلن را با دقت مطالعه کند، نحوهی رسیدن به اهداف مد نظر را به خوبی متوجه خواهد شد و برنامه‌ای که در طرح تجاری( طرح کسب‌وکار) به آن اشاره می‌شود،کاملا منطبق بر دانش و منطق طراحی می‌گردد و به‌هیچ وجه رویایی نیست؛ چون باید امکان اجرای آن برنامه به‌طور کامل وجود داشته باشد.
چرا به بیزینس پلن نیاز داریم ؟
ما برای پیشرفت در کسب و کارمان و همچنین جلب اطمینان بانک‌ها و سرمایه‌گذارها به یک بیزینس پلن خوب و عالی نیازمندیم. در بخش‌های بعدی با ویژگیهای یک بیزینس پلن عالی آشنا خواهیم شد. برای اینکه بتوانیم به بهترین شکل نیاز کسب‌وکارمان را برطرف کنیم، بهتر است بیزینس پلن طراحی شده، کاملا شفاف،ساده و قابل فهم برای خودمان و حتی دیگران باشد. اشاره کردیم که طرح کسب‌وکار مانند یک نقشه راه عمل خواهد کرد بنابراین اگر بخواهیم در پاسخ به این سوال که چرا به بیزینس پلن احتیاج داریم، جواب مفید و مختصری ارائه کنیم باید بگوییم که هیچ کسب و کاری بدون داشتن بیزینس پلن نمی‌تواند گسترش پیدا کند. همچنین داشتن بیزینس پلن الزامی است تا به واسطه آن، راه رسیدن به اهداف و محقق شدن آنها به شفاف‌ترین شکل ممکن بازگو شود.
وقتی یک بیزینس پلن با تحقیق و دانش کامل طراحی شود، توانایی بالا بردن عملکرد شرکت یا کسب‌وکار را داشته و از پیمودن مسیر اشتباه توسط کارآفرین جلوگیری می‌کند؛ از این طریق آنها را به اهدافشان نزدیک‌تر خواهد کرد. به وسیله‌ی آن می‌توان بسیاری از مشکلات را پیش‌بینی کرده و از طریق تحقیق یا حتی مشورت با افراد متخصص، از وقوع این مشکلات جلوگیری نمود.
ویژگی های یک بیزینس پلن خوب
حالا که با تعریف بیزینس پلن و علت نیاز هر کسب‌وکار به آن آشنا شدید، در این قسمت به مهمترین ویژگیهای یک بیزینس پلن خوب و عالی اشاره خواهیم کرد:
- اشاره به نام مجموعه و توضیح کسب‌و کار به صورت کامل در بیزینس پلن.
- شناخت مخاطب و تحلیل رقبا و بازار فروش به خوبی در بیزینس پلن وجود خواهد داشت.
- شامل نقاط عطف هر کسب‌و کار نسبت به رقبا خواهد بود.
- توضیح دقیق استراتژی بازاریابی در طرح کسب‌وکار خوب، موجود است.
- شرح کامل قوانین درون مجموعه در بیزینس پلن ارائه می‌شود.
- منابع انسانی و نقش هر یک از آنها در بیزینس پلن پیش‌بینی می‌گردد.
- ارائه‌ی درخواست مالی و بودجه‌ی مورد نیاز با شرح کامل و به تفکیک در بیزینس پلن خوب، وجود دارد.
همان طور که اشاره کردیم، هر کسب و کاری هدفی را دنبال می‌کند که این هدف می‌تواند مربوط به امور مالی یا منابع انسانی نیز باشد؛ یعنی اشخاص به دنبال راهی برای کسب سود و سرمایه هستند یا اینکه برای جذب افراد کارآمد با مهارت‌های ویژه، تلاش و کوشش می‌کنند. به این نکته توجه داشته باشید که برای طراحی یک بیزینس پلن خوب باید سعی کنید طرح شما خیلی طولانی نبوده و کاملا متن شفاف و جذابی داشته باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند.
باید بدانید که بیزینس پلن را برای چه کسی یا چه شرکت و سازمانی می‌نویسید. بعد از آنکه مخاطب هدف‌تان را شناسایی کردید، طراحی را شروع کنید و هرچه را که در ذهن دارید بر روی کاغذ بیاورید به طوریکه بتوانید اعتماد مشتری‌ها و سرمایه‌گذاران را کسب نمایید.
مورد دیگری که برای نوشتن یک بیزینس پلن خوب باید رعایت شود نگاه واقع بینانه است؛ چون اهداف رویایی و غیرقابل دسترس در بیزینس پلن می‌تواند اعتماد مخاطب را به طور کامل از بین ببرد. در طرح کسب‌وکارتان حتما مدیران و اعضای تیم را معرفی کنید و به بررسی جداگانه هر یک بپردازید؛ این روش هم جزو روش‌های مهم برای کسب اعتماد مخاطبان است.
انواع بیزینس پلن
در این بخش از مقاله شما با مهمترین انواع بیزینس پلن آشنا خواهید شد که عبارتند از:
بیزینس پلن یک صفحه ای
بیزینس پلن یک صفحه‌ای دارای زبان روان و شفافی است و همانطور که از اسمش پیدا است در یک صفحه شرح داده می‌شود و مشتری به‌سرعت و تنها با خواندن همان یک صفحه با موارد مهم پیرامون کسب‌و کار آشنا می‌شود. خلاصه بودن توضیحات از ویژگیهای مهم این نوع از بیزینس پلن می‌باشد.
بیزینس پلن یک صفحه‌ای نقش تسترها را ایفا می‌کند و باید آن قدر جذاب نوشته شود که مخاطب را ترغیب کنند تا با طرح کسب‌و کار اصلی آشنا شوند. اگر بخواهیم با ذکر مثال بیزینس پلن یک صفحه‌ای را توضیح دهیم باید بگوییم که این بیزینس پلن‌ها همانند خلاصه‌ی داستان‌ها هستند که در پشت جلد کتاب نوشته می‌شوند و گاهی خواندن آنها آنقدر جذاب است که باعث می‌شود ما آن کتاب را تهیه کنیم.
بیزینس پلن داخلی
در بیزینس پلن داخلی چشم‌انداز کلی شرکت به تمام افراد منتقل می‌شود. در این نوع بیشتر به این موضوع پرداخته می‌شود که هرکس چه وظایفی دارد و باید چه عملکردی داشته باشد تا به اهداف مجموعه نزدیک شود. از این طریق بین مدیریت و کارکنان ارتباط ویژه‌ای شکل می‌گیرد.
این نوع از طرح کسب‌وکار باعث می‌شود تمرکزها به درون کسب و کار آورده شده و تمرکزش بیشتر بر عملکردهای عملی خود کسب‌و کار است و در آن صحبت از ویژگیهای مثبت و سرمایه کسب و کار می‌باشد. البته به صورت کوتاه و کلی! در بیزینس پلن داخلی، آوردن تاریخچه و گذشته‌ی شرکت چندان مد نظرمان نیست چون طرف صحبت ما کارکنان هستند که قطعا از تاریخچه‌ی مجموعه مطلعند.
بیزینس پلن خارجی
این نوع از بیزینس پلن کاملا برعکس بیزینس پلن داخلی بوده و تمرکزش بر بیرون کسب‌و کار است و اطلاعاتی که در آن ثبت می‌شود قرار است مورد مطالعه‌ی افرادی که خارج از آن سیستم هستند، قرار بگیرد. این نوع بیزینس پلن از دو پلن قبلی پرکاربردتر و رایج‌تر می‌باشد چون کسب و کار را به افراد دیگری معرفی می‌کند و باعث می‌شود آنها با کسب و کار آشنا شوند و حتی این آشنایی ممکن است باعث شود دیگران برای سرمایه‌گذاری در کسب‌و کارمان متقاعد شوند؛ برای همین بیزینس پلن خارجی اهمیت ویژه‌ای برای کارآفرینان دارد.
چیزی که در بیزینس پلن خارجی بیشتر از هرچیزی به چشم می‌خورد پرداختن به جزئیات است. اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد با افراد یک کسب‌و کار آشنا بشود توسط بیزینس پلن خارجی این امر امکان‌پذیر است؛ چون در آن معرفی اعضای تیم به‌طور کامل صورت می‌گیرد و این اتفاق می‌تواند به طرز ویژه‌ای اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند.
یک بیزینس پلن از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
جزئیات بیزینس پلن‌ها کاملا با هم متفاوت است اما همه‌ی آنها دارای چندین مؤلفه‌ی ثابت هستند که شامل موارد زیر می‌باشد:
خلاصه اجرایی
در این بخش بدون پرداختن به جزئیات به‌صورت خلاصه درباره‌ی اهداف و برنامه‌های آینده‌ی کسب‌و کار صحبت می‌شود. وضوح و شفاف‌سازی در این بخش بسیار حائز اهمیت است و معمولا اکثر افراد خواندن بیزینس پلن را با خلاصه‌ی اجرایی شروع می‌کنند تا به‌طور کامل با اهداف آن مجموعه آشنا شوند و بدانند سعی در حل چه مسائلی دارد؛ اینگونه کسی که این بخش از بیزینس پلن را مطالعه می‌کند، به طور کامل از چشم‌انداز مجموعه آگاه می‌شود و خدمات یا محصولات را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد.
در این بخش وظیفه‌ی طراح این است که مطالعه کننده را طوری جذب کند که مایل به مطالعه‌ی کامل بیزینس پلن شود. برای همین پیشنهاد ما این است که نگارش خلاصه‌ی اجرایی آخرین کاری باشد که طراح انجام می‌دهد چون مهمترین بخش است و باید زمان زیادی صرف آن بشود و اگر بعد از نوشتن بخش‌های دیگر انجام شود با دیدکلی‌تری می‌توان آن را ثبت کرد.
محصولات و خدمات
در این بخش کم‌کم از کلی‌نگری فاصله می‌گیریم و شروع به معرفی محصول یا خدمات می‌کنیم؛ معرفی محصول شامل مزایا و کاربردهای آن به‌صورت ریزبینانه می‌باشد.بخش محصولات و خدمات یک نمای کلی از صنعت مورد نظر را به مشتری نشان می‌دهد. به این صورت جایگاه آن کسب و کار هم در صنعت موردنظر مشخص می‌شود. در حقیقت مثل یک دفترچه راهنما توضیح داده می‌شود که چگونه این محصولات یا خدمات باید مورد استفاده قرار بگیرند و مشتری را از تاثیر محصول بر زندگی‌اش آگاه می‌سازد و او متوجه می‌شود به وسیله‌ی آن محصول کدام دسته از مشکلاتش برطرف خواهد شد.
تحلیل بازار
برای تحلیل بازار ابتدا باید این مطلب را بررسی کنید که خدمات یا محصولات ارائه داده شده به درد چه کسانی می‌خورد و در حقیقت باید این مطلب را کشف کرد که بیشتر مشتریان جزو کدام دسته از افراد هستند! در این بخش به مسئله‌ی عرضه و تقاضا باید خیلی توجه کرد و نیاز روز مردم را باید شناخت.
می‌توان با بررسی و تحلیل رقبا سعی کرد نقاط ضعفی که آنها در کارشان دارند را از بین برده و رفع کرد؛ چون این کار باعث جذب مشتری‌های هدف می‌شود و حتما باید برتری‌هایی که نسبت به رقبا وجود دارد، برای مشتری‌ها شرح داده شود.
استراتژی بازاریابی
برای فروش محصول یا ارائه‌ی خدمات، موضوع بازاریابی اهمیت زیادی دارد. در این بخش به طور کامل درباره‌ی قیمت، نحوهی فروش و نقاط عطف محصولات یا خدمات توضیح داده می‌شود. در حقیقت هدف از این بخش قانع کردن مشتری و سرمایه‌گذار به طور همزمان است؛ یعنی مشتری باید قانع شود تا محصول را تهیه کند و سرمایه‌گذار هم ترغیب می‌شود تا در کسب‌وکار سرمایه‌گذاری نماید.
برنامه ریزی مالی
مطلب مهم در این بخش، تعیین سود و هزینه به صورت اجمالی بر روی نمودار است. یکی از بخش‌های مهم در بیزینس پلن، همین برنامه ریزی مالی می‌باشد؛ چون به‌طور کامل و دقیق در این بخش صورت‌های مالی آورده می‌شود و همچنین آوردن ترازنامه، صورت درآمد و صورت جریان نقدی در برنامه‌ریزی مالی از واجبات است؛ اما اگر کسب‌وکاری تازه کار باشد باید درباره‌ی آینده‌ی مالی خود پیش‌بینی‌هایش را بنویسد.
استراتژی قیمت‌گذاری، کاری سرسری و بی‌برنامه نباید باشد؛ بلکه باید حتما جدی گرفته شود. چون یک برنامه‌ریزی مالی درست، خود به تنهایی می‌تواند میزان فروش را به یکباره زیر و رو کند. در این بخش حتما باید توضیح داده شود که منبع درآمد کسب‌وکار کجا است و چگونه سرمایه تامین می‌گردد.
بودجه
ممکن است برای شروع کار، نیاز به یک سرمایه‌گذار یا وام‌دهنده باشد؛ پس مقدار بودجه‌ی مورد نیاز باید بدون درج جزئیات در این بخش قید شود. این مقدار به عوامل مختلفی بستگی دارد، مثل: حقوق کارکنان، میزان پول مورد نیاز برای گسترش مجموعه، میزان سرمایه‌ی اولیه‌ی موردنیاز برای تولید محصول، هزینه‌ی مورد نیاز جهت بازاریابی و هزینه‌های دیگر که لازم است به همه‌ی آنها در بخش “بودجه” اشاره شود.
ضمیمه
این بخش کاملا بستگی به خودتان دارد و شامل توضیحات تکمیلی می‌باشد و این توضیحات به کسب‌وکار شما اعتبار می‌بخشد. اگر در بخش‌های قبلی موفق نشدید کسب و کار خودتان را به‌طور کامل معرفی کنید، می‌توانید در این بخش تمام جزئیات باقی مانده را ذکر نمایید. هر چند که اجباری برای نوشتن این بخش وجود ندارد اما حضورش خالی از لطف نیست و با آوردن تصاویر و جزئیات می‌توانید مخاطب را بیشتر نسبت به کسب‌وکارتان علاقه‌مند کنید.
چگونه بیزینس پلن بنویسیم؟
حالا که با بیزینس پلن، بخش‌های مختلف و کاربردهای آن آشنا شدید، وقت آن رسیده است که با توجه به کسب‌وکارتان یک بیزینس پلن خوب و کم نقص طراحی کنید. در ادامه با چگونگی نوشتن بیزینس پلن آشنا خواهید شد:
طراحی جلد
بیزینس پلن هم مانند هر سند و مدرک دیگری، به جلد نیاز دارد و برای طراحی این جلد بهتر است از رنگ‌هایی استفاده شود که با دیدن‌ش برند کسب‌وکار تداعی گردد. جلد باید به قدری جذاب باشد که هرکسی را ترغیب به خواندن بیزینس پلن کند. درج نام کسب‌وکار، تاریخ شروع طراحی بیزینس پلن و عنوان بر روی جلد آن امری ضروری است.
فهرستی از تک تک مراحل
فهرستی تهیه کنید از تک‌تک بخش‌ها و مطالب تا مخاطب بتواند به راحتی به بخش‌های مختلف دسترسی داشته باشد. این لیست در ابتدای بیزینس پلن آورده می‌شود و معمولا بعد از اتمام کامل طراحی، نوشتن لیست انجام می‌گیرد.
معرفی اعضای تیم
این بخش برای جلب اعتماد بسیار واجب است؛ چون شما با معرفی مختصری از افراد تیم و اعضای هیئت مدیره، سرمایه‌گذار یا مشتری را از مشخصات اعضا و وظایف هرکدام از آنها آگاه می‌سازید. اگر تیم شما هنوز به‌طور کامل تکمیل نشده است در ابتدای کار می‌توانید فقط اطلاعات و وظایف خودتان را عنوان کنید.
خلاصه اجرایی
این مورد هم در اوایل بیزینس پلن باید آورده شود و همچون لیست جزو آخرین بخش‌هایی است که نوشته می‌شود. همانطور که در بخش قبلی توضیح دادیم وظیفه‌اش توضیح کسب‌وکار به صورت خلاصه است و معمولا با یک شعار ترغیب‌کننده آغاز می‌شود که در این جمله اهداف شرکت نهفته است.
اصل اهمیت خلاصه‌ی اجرایی به این است که طوری نوشته شود تا با خواندن آن یک یا دو صفحه، مخاطب به‌طور کامل با کسب‌وکار شما آشنا شود. این خلاصه و چکیده، دور نمایی از کسب‌وکار شما را به‌صورت خلاصه به نمایش می‌گذارد.
معرفی دقیق تر شرکت
در این بخش باید به معرفی کسب‌وکار خود بپردازید. یعنی ابتدا با تاریخچه‌ای از کسب‌وکارتان شروع کنید و بعد توضیحات کامل‌تری از کسب و کارمان ارائه نمایید. همچنین توضیح دهید که علت شکل گرفتن این کسب‌وکار چیست و حضور این کسب‌وکار به حل کدام مشکلات می‌تواند کمک کند. هچنین توضیح مختصری راجع به این موضوع بدهید که برنامه‌تان برای حل آن مشکلات چیست و قرار است چگونه حل بشوند.
معرفی محصولات یا خدمات
این بخش در حقیقت کامل شده‌ی بخش قبلی است و به جای نگاه کلی وارد جزئیات می‌شویم و بیشتر درباره‌ی محصولات یا خدمات صحبت می‌کنیم. در این بخش محصولات را معرفی کرده و کاربردها و مزایای آن را دانه به دانه ذکر می‌کنیم. حتی می‌توانید برای توضیح بیشتر درباره‌ی محصول از نمودار یا عکس‌های مرتبط هم استفاده کنید تا مشتریان بیشتر با محصول و نحوهی کار با آن،آشنا شوند. در حقیقت در این بخش باید مشتری را قانع کنید که از محصول شما استفاده کند؛ پس باید او را از تاثیرات محصول‌تان بر زندگی‌اش آگاه کنید.
استراتژی بازاریابی
شما باید بازار یا مشتری هدف خودتان را بیابید. اینکه محصولی تولید کنید یا خدماتی ارائه دهید، به این معنا نیست که همه جزو مشتری‌های شما هستند. باید با طرح چندین سوال از خود بتوانید مشتری‌های هدف‌تان را شناسایی کنید و تخمین بزنید که اکثرا جنسیت‌شان چیست و در چه بازه‌ی سنی هستند. بعد از شناسایی،حالا سعی کنید مشتریان هدف‌تان را به کسب‌وکار خودتان جذب نمایید. در این بخش هر ایده‌ای برای جذب مشتری و بازاریابی دارید را ارائه بدهید تا دیگران نیز از آن آگاه شوند.
برنامه اجرایی
در این بخش تمام برنامه‌هایی که پیش‌تر ریخته شده، باید به مرحله اجرا و عمل برسد. برنامه‌ی اجرایی در حقیقت برنامه روزانه‌ای است که کارکنان باید به آن پایبند باشند. هر کدام از افراد تیم، وظیفه و برنامه‌ی روزانه‌ی مخصوص به خود را دارند که در بخش “برنامه اجرایی”به آن اشاره می‌شود.
سازمان دهی
اطلاعاتی که درباره‌ی کسب‌وکار شما وجود دارد باید حتما سازماندهی شود. درحقیقت ایده‌هایی که در سر دارید و نحوهی عملی شدن‌شان را در این بخش برای مخاطبان باید توضیح دهید و افرادی از تیم‌تان که در عملی کردن این ایده‌ها نقش دارند نیز باید معرفی شوند.
برنامه مالی
شما برای شروع کارتان به یک سرمایه‌گذار نیاز دارید و وظیفه‌ی شما این است که آن سرمایه‌گذار را قانع کنید که در کسب‌وکار شما سرمایه‌گذاری کند. پس به‌صورت صادقانه باید درباره‌ی اطلاعات مالی مجموعه‌یتان صحبت کنید و اینگونه به کسب‌وکار خودتان اعتبار ببخشید. شفاف بودن این اطلاعات را فراموش نکنید.
مسئله‌ی دیگری که در این بخش به آن اشاره می‌شود میزان سود و هزینه‌های شما است و در مجموع به چه میزان سرمایه نیاز دارید که ریز به ریز این هزینه‌ها با جزئیات پس از محاسبه باید به‌صورت واضح ذکر شود. دشواری و سختی برنامه‌ریزی مالی، از سایر بخش‌های بیزینس پلن بیشتر می‌باشد اما به آن سختی هم که به‌نظر می‌رسد نیست. چیزی که در این برنامه‌ریزی اهمیت دارد توانایی تخمین درآمد سال اول کاری است.
داشتن بیزینس پلن خوب؛هموار شدن راه موفقیت کسب‌وکار
اگر این مقاله را به صورت دقیق مطالعه کرده باشید متوجه شده‌اید که بیزینس پلن چیست و چه مزایایی برای کسب‌وکار ما دارد. همچنین با نوع نوشتن بیزینس پلن هم آشنا شدیم. شما با خواندن این مقاله می‌توانید بیزینس پلن مخصوص خودتان را با بهترین عملکرد طراحی کنید.
نویسنده
مجید حقیقی
تغییر شماره