همه ما در زندگی سطوح مختلفی از استرس را تجربه کرده‌ایم و با جوش و خروش‌های آن در وجودمان آشنا هستیم. شاید تا چند سال پیش توصیه‌های پزشکی و روان‌شناختی بر این بود که استرس به هر شکل ممکن باید کنترل شود و روزانه مطالب مختلفی درمورد مدیریت استرس در رسانه ها منتشر می‌شد. مطالعات و بررسی‌هایی که طی سال‌های اخیر انجام شده، نشان داده است که داشتن مقدار کمی از استرس پیش از انجام کارهای مهم زندگی نه‌تنها بد نیست بلکه باعث می‌شود بدن و ذهن انسان روی حالت آماده‌باش و هوشیار بروند و در نتیجه فرد بتواند در شرایط سخت تصمیمات بهتری بگیرد و در برابر چالش‌ها و مشکلات زندگی عملکرد مناسب‌تری از خود نشان دهد.
در حقیقت داشتن کمی استرس باعث افزایش خون‌رسانی به مغز می‌شود و در نتیجه فرد برای رویارویی با مشکلات آمادگی بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین استرس مانند سایر احساسات ما به خودی خود بد نیست، چیزی که بد تلقی می‌شود، داشتن استرس بیش از اندازه و کنترل‌نشده است. استرس بیش از حد به جای بهبود عملکرد ذهن برای حل مسئله، باعث کاهش تمرکز در کوتاه مدت و آسیب‌های جدی ذهنی و جسمی در بلندمدت خواهد شد. بنابراین یادگیری مهارت‌های کنترل و مدیریت استرس یک موضوع جدی و مهم است که تمام افراد برای یادگیری آن‌ها باید تلاش کنند؛ زیرا این مسئله تاثیر مستقیم بر سلامت جسم و روح ما دارد. منتظر نمانید که استرس سلامت، روابط و کیفیت زندگی شما را از بین ببرد و بعد به فکر چاره بیافتید، از همین امروز برای حل این مسئله تلاش کنید. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا تکنیک‌های مدیریت استرس (stress management) را باهم یاد بگیریم.
استرس چیست و مدیریت استرس چه تاثیرات مثبتی دارد؟
استرس یک واکنش طبیعی فیزیکی و روانی در بدن است که در پاسخ به شرایط مختلف زندگی ایجاد می‌شود. معمولا گفته می‌شود که میزان کمی از استرس برای بدن خوب است و باعث تحریک مثبت و داشتن عملکرد بهتر می‌شود اما قرار گرفتن در شرایط استرس‌آور به صورت روزانه و به مدت طولانی، مثل معطل شدن در ترافیک‌های سنگین، داشتن محدودیت زمانی برای انجام کارهای روزانه و سروکار داشتن با مشکلات مالی متعدد باعث ایجاد استرس بیش از اندازه می‌شود که بدن توان مقابله با آن را ندارد و این مسئله به هیچ عنوان نمی‌تواند اتفاق خوبی باشد.
ذهن ما همیشه آماده پاسخ به اتفاقات اطراف‌مان و سیگنال‌هایی است که از این طریق دریافت می‌کند. با ایجاد کوچک‌ترین کنشی مغز با ترشح هورمون‌های مناسب به سرعت نسبت به این اتفاقات واکنش نشان می‌دهد که در نتیجه آن ضربان قلب و فشار خون افزایش پیدا می‌کند و بدن برای نشان دادن واکنش آماده می‌شود. پس از قطع سیگنال‌ها بدن کم‌کم به حالت قبل (استراحت) بازمی‌گردد و آرام می‌شود. متاسفانه شرایط زندگی امروزی و مواجه مداوم با مشکلات مختلف اجازه نمی‌دهد سیستم هشدار بدن فرصتی برای برگشت به حالت سکون و آرامش پیدا کند. یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس به ما کمک می‌کند بتوانیم این سیستم هشدار را گاهی خاموش کنیم تا بدن آرامش خود را پیدا کند.
چه عواملی باعث ایجاد استرس می شوند؟
عوامل ایجاد استرس
استرس می‌تواند از منابع مختلفی ایجاد شود اما اینکه یک شرایط یا اتفاق خاص برای فردی استرس ایجاد کند به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله می‌توان به تجربیات فرد در زندگی، تفکرات والدین، نگاه فرد به زندگی و مهارت‌های او اشاره کرد. از آنجایی که تیپ شخصیتی و همچنین تجربیات و مهارت‌های افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند، ایجاد استرس نیز بر همین اساس می‌تواند متفاوت باشد، یعنی شرایطی که ممکن است برای یک فرد استرس زیادی ایجاد کند برای فردی دیگر می‌تواند تنها یک چالش ساده محسوب شود. به طور کلی می‌توان ۵ گروه از شرایط و اتفاقات مختلف را عامل ایجاد استرس عنوان کرد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
عوامل شخصی
برخی اتفاقات در زندگی شخصی افراد می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد استرس باشند که از آن جمله می‌توان به بیماری‌ها و آسیب‌دیدگی‌های روانی و فیزیکی، کاری و شغلی و… اشاره کرد. این شرایط گاهی اطرافیان فرد را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد، به طور مثال زمانی که یک زوج می‌خواهند صاحب فرزند شوند، تنها زن نیست که فشارهای روانی از جمله استرس را متحمل می‌شود بلکه همسر او نیز به دلیل قبول مسئولیت پدر شدن با استرس‌هایی مواجه خواهد شد.
عوامل خانوادگی یا دوستانه
گاهی علت ایجاد استرس می‌تواند فشارهایی باشد که از طرف خانواده یا دوستان به فرد وارد می‌شود، از جمله این تنش‌ها و اتفاقات می‌توان به ازدواج، طلاق، داشتن روابط پرتنش با والدین، فرزندان، دوستان، همکاران یا حمایت عاطفی و مالی از افراد آسیب‌دیده اشاره کرد. برخی از این عوامل می‌توانند آسیب‌هایی نسبتا شدیدتر در فرد ایجاد کنند؛ زیرا در این شرایط فرد از کسی آسیب می‌بیند که در بحث درمان استرس توصیه می‌شود او بیشتر با این افراد ارتباط برقرار کند و مورد حمایت آن‌ها باشد.
عوامل شغلی و تحصیلی
برای برخی از افراد مسائل و مشکلاتی که در زمینه شغلی یا تحصیلی آن‌ها رخ می‌دهد نیز می‌تواند عاملی برای ایجاد استرس باشد. اتفاقاتی مثل از دست دادن شغل، بیکار بودن به مدتی طولانی، بازنشستگی، امتحانات و فرصت‌های محدود برای تحویل پروژه‌های تحصیلی و کاری، شروع یک شغل جدید یا ایجاد یک بحران در محل کار همگی می‌توانند برای این افراد زمینه‌ساز استرس باشند.
عوامل مربوط به محل زندگی
مشکلات یا تغییراتی که در ارتباط با محل زندگی افراد ایجاد می‌شود گاهی می‌تواند برای برخی افراد تنش‌های روحی از جمله استرس ایجاد کند. گاهی فرد با تغییر محل زندگی از کشوری به کشور دیگر، از شهری به شهر دیگر یا حتی جابجا شدن در یک شهر می‌تواند دچار استرس شود. در برخی شرایط، زندگی در محلی که فرد در آن احساس آرامش و امنیت نمی‌کند هم می‌تواند باعث بروز استرس شود.
عوامل مالی
عوامل مالی یکی از شایع‌ترین دلایل بروز استرس در افراد هستند. مشکلات و نگرانی‌های مالی مثل از دست دادن مال یا ورشکستگی، داشتن بدهی یا زندگی در شرایط سخت مالی همگی می‌توانند از دلایل بروز استرس در افراد باشند. همچنین تنش‌های موجود در بازار حتی اگر باعث مشکلات مالی برای فرد نشود می‌تواند نگرانی‌هایی درمورد آینده شغلی و مالی او ایجاد کند که همین موضوع باعث ایجاد استرس و نگرانی شود.
علائم استرس چیست؟
استرس می‌تواند به شکل‌های مختلفی بر انسان تاثیر بگذارد. اثرات استرس را می‌توان بر احساسات، رفتار، توانایی فکر کردن و سلامت فیزیکی افراد مشاهده کرد. درحقیقت هیچ بخشی از وجود شما از اثرات منفی استرس در امان نیست. از آنجایی که انسان‌ها در برابر استرس واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند علایم استرس نیز در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد، این علایم می‌توانند آنقدر خفیف باشند که فرد آن‌ها را احساس نکند یا آنقدر شدید باشند که تبدیل به عارضه یا مشکلات جدی سلامتی شوند بنابراین باید علائم استرس را بشناسیم تا بتوانیم تکنیک های مدیریت استرس را انجام دهیم. به طور کلی افراد علایم استرس را می‌توانند به شکل‌های زیر تجربه کنند.
علائم احساسی
زمانی که استرس بیش از حد طبیعی در زندگی فرد ایجاد شود برخی تغییرات در احساسات او به وجود خواهند آمد که از جمله آن می‌توان به تحریک‌پذیری سریع نسبت به اتفاقات اطراف، دشواری در رسیدن به آرامش، احساس تنهایی یا داشتن احساسات منفی نسبت به خود و همچنین دوری از دیگران اشاره کرد.
علائم فیزیکی
زمانی که سطح استرس بیش از اندازه بالا برود ممکن است مشکلات فیزیکی نیز برای فرد ایجاد شود، مشکلاتی نظیر کمبود انرژی، سردرد، مشکلات گوارشی، مشکلات پوستی، تپش قلب و احساس درد در قفسه سینه، بی‌خوابی، مقاومت پایین در برابر عفونت‌ها، احساس سردی در دست و پا، لرز، شنیدن صداهای غیرطبیعی در گوش، خشکی دهان و سختی در بلع همگی می‌توانند از مشکلاتی باشند که به دنبال تحمل فشارهای ناشی از استرس در افراد ایجاد می‌شوند.
علائم روان شناختی
در شرایط بروز استرس و تداوم آن گاهی علایم روان شناختی نیز در فرد ظاهر می‌شوند که از جمله آن می‌توان به احساس نگرانی مداوم، شلوغی ذهن و شکل‌گیری فکرهای منفی، فراموشی، نداشتن تمرکز، بدبینی و از دست دادن قدرت قضاوت صحیح اشاره کرد.
علائم رفتاری
فشارهای ناشی از استرس می‌تواند فرد را به سمت رفتارهای آسیب‌زننده نیز بکشاند. افرادی که تحت فشارهای ناشی از استرس هستند دچار تغییراتی در عادات غذایی خود خواهند شد، آن‌ها یا دیگر مانند سابق غذای کافی نمی‌خورند یا دچار پرخوری‌های عصبی می‌شوند. همچنین این افراد ممکن است تمایل بیشتری برای مصرف الکل، مواد مخدر یا داروها پیدا کنند. فرار از مسئولیت یا نشان دادن رفتارهای بی‌قرارگونه مانند جویدن ناخن یا قدم زدن نیز در این افراد دیده می‌شود.
روش های مدیریت استرس
روش های مدیریت استرس
استرس می‌تواند به راحتی کنترل شود به شرط آنکه از وجود آن در زندگی خود آگاه باشیم و تاثیرات منفی آن بر بخش‌های مختلف زندگی‌مان را بشناسیم تا در نهایت تصمیم جدی بگیریم که با درمان آن به خودمان کمک کنیم. با بررسی علایمی که در بخش قبل گفته شد می‌توانیم متوجه شویم میزان استرسی که تجربه می‌کنیم طبیعی است یا خیر. اگر متوجه شدیم استرسی که روزانه با آن مواجه هستیم خارج از حد طبیعی است باید برنامه مشخصی جهت مدیریت و درمان آن در نظر بگیریم. روش‌هایی که در ادامه معرفی می‌کنیم کمک زیادی می‌کنند تا بتوانید استرس خود را مدیریت کنید و از تاثیرات منفی آن بر زندگی خود در امان باشید.
ورزش کردن
ورزش کردن به ۲ دلیل می‌تواند تاثیر خیلی زیادی بر مدیریت استرس داشته باشد. فعالیت‌های فیزیکی به ما کمک می‌کنند خواب بهتری داشته باشیم، زمانی که ما خواب بهتری داشته باشیم ذهن هم فرصت بیشتری دارد تا به آرامش برسد و خود را بازسازی کند. از طرف دیگر با انجام ورزش تغییرات زیادی در سطح برخی هورمون‌های بدن ایجاد می‌شود. این هورمون‌ها که به اسم «هورمون‌های حس خوب» شناخته می‌شوند باعث خواهند شد ما کنترل بیشتری بر ذهن خود داشته باشیم و در نتیجه بتوانیم استرس خود را مدیریت کنیم. از جمله مهم‌ترین هورمون‌هایی که در بدن افراد ورزشکار بیش از دیگران ترشح می‌شوند می‌توان به هورمون سروتونین (شادی‌آور)، هورمون دوپامین (هوشیاری) و هورمون اندورفین (هورمون سرخوشی) که به مورفین طبیعی مشهور است، اشاره کرد.
با انجام فعالیت‌های ورزشی به صورت منظم و ترشح مدام این هورمون‌ها، سطح استرس به تدریج کاهش پیدا می‌کند و از طرفی با افزایش استقامت و سلامت، بدن آمادگی بیشتری برای رویارویی با مشکلات و چالش‌های زندگی خواهد داشت. پس از مدتی فرد متوجه می‌شود شرایطی که در گذشته برایش استرس‌آور بودند، حالا به مسائلی ساده‌تر و قابل کنترل تبدیل شده‌اند. در بین ورزش‌هایی که جهت مدیریت استرس بیشتر از همه به شما کمک می‌کنند می‌توان به پیاده‌روی و دویدن، شنا، رقص، دوچرخه‌سواری و ایروبیک اشاره کرد.
انتخاب رژیم غذایی مناسب
داشتن رژیم غذایی مناسب تاثیرات مثبت زیادی در زندگی دارد که یکی از آن‌ها کاهش سطح استرس است. وجود مقدار زیادی شکر و چربی در برنامه غذایی افراد تاثیر بسیار بدی بر روی سلامت جسمی و روحی آن‌ها دارد، غذاهای فرآوری شده و تنقلات ناسالم نیز مستقیما بر ایجاد استرس تاثیرگذار هستند و باعث می‌شوند انسان در شرایط پرتنش سطح استرس بالاتری را تجربه کند. بنابراین جهت مدیریت استرس یکی از اساسی‌ترین کارهایی که باید انجام دهیم توجه به برنامه غذایی‌مان است.
برای داشتن جسم و روان قوی در برابر استرس می‌توانیم در رژیم غذایی خود از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌های بدون چربی و اسیدهای چرب موجود در ماهی، گوشت قرمز، تخم‌مرغ و دانه‌ها استفاده کنیم. آنتی‌اکسیدان‌ها نیز برای کمک به کنترل و مدیریت استرس به ما کمک زیادی می‌کنند چرا که آن‌ها باعث می‌شوند دیواره سلول‌های بدن ما در برابر آسیب‌های ناشی از استرس مقاومت خوبی از خود نشان دهند. آنتی‌اکسیدان‌ها را می‌توان از طریق مواد غذایی مختلف از جمله غلات، سبزیجات، میوه‌ها به‌خصوص توت‌ها و انگورها و انواع ادویه مثل زنجبیل به بدن رساند. برای اینکه بتوانیم این مواد غذایی را به صورت همیشگی در برنامه غذایی خود داشته باشیم چند کار مختلف می‌توان انجام داد. قبل از رفتن به خرید لیست مشخصی تهیه کنیم و فقط آن‌ها را خریداری کنیم، همیشه میان‌وعده‌های سالم به همراه داشته باشیم، از غذاهای فرآوری شده دوری کنیم و هیچگاه بدون برنامه غذا نخوریم.
متخصصان عقیده دارند برخی مواد مغذی و املاح وجود دارند که تا حدود زیادی می‌توانند استرس را از وجود ما دور کنند، از جمله آن‌ها می‌توان به ویتامین C، منیزیم و اسیدهای چرب امگا-۳ اشاره کرد. اطمینان حاصل کنید که در رژیم غذایی خود به میزان کافی از این مواد استفاده می‌کنید.
داشتن خواب کافی و باکیفیت
یکی از شایع‌ترین عوارض استرس، ایجاد بی‌خوابی است. اگر حداقل ۳ شب در هفته و به مدت ۳ ماه در خوابیدن شبانه با مشکل مواجه شدید یعنی دچار بیماری بی‌خوابی هستید. مشکلات خواب، یعنی سختی در خوابیدن یا بیدار شدن از خواب خود می‌تواند سطح استرس را بیش از پیش بالا ببرد و در نتیجه فرد با مشکلات بیشتری مواجه شود. بنابراین جهت مدیریت استرس بسیار مهم است که فرد ابتدا برنامه خواب خود را تنظیم کند.
برای تنظیم برنامه خواب باید هم به روتین برنامه‌های روزانه توجه کرد و هم فضای اتاق خواب را مناسب کرد. انجام ورزش و داشتن تحرک در طول روز و همچنین بیرون رفتن و انجام فعالیت‌های روزانه در نور آفتاب تاثیر زیادی بر داشتن خواب راحت دارد. همچنین اجتناب از مصرف الکل و کافئین و کنار گذاشتن گوشی چند ساعت قبل از خواب هم می‌تواند به ما در بهتر خوابیدن کمک کند. همینطور سعی کنید پیش از خواب با انجام تمرینات ساده مراقبه، ذهن خود را از فکرها و نگرانی‌های بی‌اساس پاک کنید تا خواب آرام‌تری داشته باشید. فضای اتاق خواب نیز نقش مهمی در داشتن خواب آرام و باکیفیت ایفا می‌کند. به طور کلی اتاق خواب باید تمیز، آرام، تاریک و نسبتا خنک باشد تا فرد بتواند خواب راحتی را تجربه کند. استاندارد بودن لوازم خواب مثل بالش، تشک و تختخواب نیز نقش مهمی در ایجاد یک خواب راحت دارند.
آرام سازی جسم و ذهن
روش‌های مختلفی برای آرام‌سازی ذهن و جسم وجود دارد، یاد گرفتن این تکنیک‌ها کمک زیادی به از بین بردن استرس‌های ما می‌کنند. انجام تمرینات یوگا یکی از روش‌های آرام‌سازی است که نه‌تنها فواید زیادی برای بدن دارد بلکه باعث آرام شدن ذهن و دور شدن استرس می‌شود. انواع مختلفی از تمرینات یوگا وجود دارد اما به طور کلی تمریناتی که بر حرکات آرام و کششی بدن و تنفس عمیق تمرکز دارند بهترین شکل یوگا برای کنترل و مدیریت استرس هستند. برای انجام تمرینات یوگا در صورت امکان در کلاس‌های چند نفره شرکت کنید تا به این شکل با افراد دیگر در تماس باشید، این خود به کاهش سطح استرس شما کمک می‌کند اما اگر شرایط شرکت در این کلاس‌ها را نداشتید می‌توانید با یادگیری چند آسانا (نام حرکات یوگا) ساده این تمرینات را در خانه انجام دهید. مسئله مهم این است که روزانه برای این کار زمان صرف کنید و تمرینات یوگا را به صورت مرتب انجام دهید.
مدیتیشن یکی دیگر از روش‌های قدیمی و ثابت‌شده برای کنترل و مدیریت استرس است، مدیتیشن باعث می‌شود ذهن از فکرهای نگران‌کننده رهایی پیدا کند و در برابر تنش‌های خارجی مقاوم شود. انجام مدیتیشن همچنین به داشتن خواب بهتر کمک می‌کند که در بخش‌های قبل به صورت کامل درمورد اهمیت داشتن خواب کافی در کنترل استرس صحبت کردیم. برای انجام تمرینات مراقبه یا مدیتیشن کافی است فضای تمیز و آرامی پیدا کنید، در صورت امکان لباس‌های لطیف و سبک بپوشیدن و سپس آرام بر روی زمین دراز بکشید و شروع به انجام تنفس‌های آرام و عمیق کنید، به محیط اطراف خود آگاه باشید، سپس بدون هیچ قضاوت یا تقلایی نظاره‌گر افکار خود شوید. اجازه دهید افکار وارد ذهن‌تان شوند و بیرون بروند، تنها آن‌ها را نظاره کنید. بعد از آن می‌توانید دعا کنید یا خود را در فضایی آرام و امن مثل طبیعت تصور کنید. این تمرینات اگر به صورت مرتب انجام شوند سطح عمیقی از آرامش به شما خواهند داد.
معاشرت با دیگران
ارتباط داشتن با افراد دیگر، مثل دوستان و اعضای خانواده که به حرفهای شما گوش می‌دهند یک روش عالی برای کاهش سطح استرس است. مطالعات نشان داده است ارتباط داشتن با دیگران باعث ترشح هورمون‌های شادی در بدن می‌شود که می‌توانند سطح استرس را کاهش دهند. در انتخاب دوستان یا افرادی که زمان خود را با آن‌ها سپری می‌کنید دقت کنید و در نهایت افراد سالم و خوشحال را برای برقراری ارتباط پیدا کنید. در صورت امکان برای ورزش کردن یا انجام تفریحات دیگر با این افراد برنامه‌ریزی انجام دهید تا هرچه بهتر بتوانید سطح استرس و نگرانی‌های خود را کنترل کنید.
زندگی فردی و اجتماعی سالم تر با یادگیری مدیریت استرس
تجربه کردن استرس در شرایط گوناگون اتفاق عجیبی نیست و هرکسی در زندگی خود می‌تواند در موقعیت‌های مختلف این احساس را تجربه کند. استرس هم مانند سایر احساساتی که به صورت طبیعی در وجود انسان قرار دارند به خودی خود احساس منفی تلقی نمی‌شود. علت ایجاد استرس، آماده شدن بدن برای رویارویی با شرایط سختی است که فرد با آن مواجه شده، در چنین موقعیتی بدن با افزایش ضربان قلب و فشار خون، اکسیژن‌رسانی به مغز را افزایش می‌دهد و در نتیجه فرد می‌تواند بهتر فکر کند و تصمیمات بهتری بگیرد. مشکل از جایی آغاز می‌شود که استرس به شکلی کنترل‌نشده در زندگی ما ایجاد می‌شود و تمام ابعاد زندگی‌مان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این شرایط یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس به ما کمک می‌کند سلامت روح و جسم خود را بازیابیم و در زندگی حرفهای و روابط خود بهتر عمل کنیم.
اگر از وجود استرس در زندگی خود آگاه باشیم، کنترل و مدیریت استرس می‌تواند به راحتی انجام شود، وجود استرس بیش از حد طبیعی علایم مختلفی دارد که فرد با بررسی عادات و رفتار خود می‌تواند آن‌ها را شناسایی کند. پس از رسیدن به این مرحله حالا با ایجاد تغییراتی در زندگی می‌توان سطح استرس را تا میزان زیادی در زندگی کاهش داد. انجام فعالیت‌های ورزشی منظم، داشتن برنامه خواب و همچنین توجه به مواد غذایی که روزانه مصرف می‌کنیم همگی می‌توانند در کاهش میزان استرس به ما کمک کنند. با تمام تلاش‌های انجام‌شده در نهایت اگر به موفقیت زیادی در زمینه مدیریت استرس دست پیدا نکردیم می‌توانیم با یک پزشک مشورت کنیم و از او کمک بخواهیم. اگر این مقاله برای شما مفید بود مقاله کم کردن استرس را نیز مطالعه کنید، در این مقاله به شما می گوییم که چگونه استرس خود را در محل کار کاهش دهید. شما در چه شرایطی بیشتر استرس را تجربه می‌کنید؟ راهکار شما برای رهایی از اثرات منفی استرس در زندگی چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را با ما و همراهان همیار آکادمی در زیر همین پست به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
-
مدیریت استرس طیف وسیعی از تکنیک ها و روش های روان درمانی است که با هدف کنترل سطح استرس و بهبود عملکرد روزانه طراحی شده است.
-
مدیریت استرس می تواند با ایجاد تغییراتی در زندگی توسط خود فرد نیز انجام شود اما در صورت عدم موفقیت در این زمینه می توان به پزشک مراجعه کرد.
-
مدیریت استرس می تواند به شکل های مختلف از جمله انجام تمرینات ورزشی منظم، بهبود رژیم غذایی، داشتن خواب کافی و ارتباط برقرار کردن با افراد سالم و خوشحال صورت گیرد.
اشتراک گذاری
نویسنده
سارا خانی
هر مسیر جدید یه فرصت ویژه‌ست برای شکفتن و تازه‌تر شدن... من سارا هستم، عاشق نوشتن و کشف مسیرهای ناشناخته در این جهانِ پر از رنگ و زیبایی.
تغییر شماره