کتاب هنر شفاف اندیشیدن یکی از کتاب‌های خاص و بی‌نظیر رولف دوبلی است که در زمینه روش درست تفکر، تصمیم‌گیری آگاهانه و مبتنی بر نگرش صحیح نوشته شده است. بسیاری از مواقع پیش می‌آید که به خاطر افکار اشتباهی که در سر داریم نمی‌توانیم درست تصمیم بگیریم و در نتیجه فرصت‌های بسیاری که پیش رویمان قرار دارد را از دست می‌دهیم.

کتاب هنر شفاف اندیشیدن (The Art of Thinking Clearly) به ما یاد می‌دهد که چگونه درست فکر کنیم و تصمیم‌های خوب بگیریم. رولف دوبلی (Rolf Dobelli) پس از تحقیقات و پژوهش‌های فراوان به این نتیجه رسیده است که ذهن ما دچار یک سری خطا و اشتباه می‌شود که اگر این اشتباه‌ها را بشناسیم، می‌توانیم خودمان را از افتادن در دام آن‌ها نجات دهیم. دوبلی در این کتاب به 100 مورد از این اشتباه‌ها اشاره می‌کند. در این مقاله می‌خواهیم خلاصه‌ای از این کتاب ارزشمند را با هم مرور کنیم. در صورتی که تمایل دارید چند مورد از خطاهای ذهنی خود را بشناسید، تا پایان این مقاله با ما همراه شوید.

درس‌هایی از کتاب هنر شفاف اندیشیدن

ما انسان هستیم و اشتباه جزء جدایی‌ناپذیری از زندگی ما محسوب می‌شود. بخش بسیار زیادی از اشتباه‌های ما، ذهنی و فکری است. جالب است که بسیاری از این خطاها و اشتباه‌ها بین انسان‌ها رایج و متداول است. وظیفه ما به عنوان یک انسانِ عاشق رشد و پیشرفت، این است که تا حد امکان برای شناخت خطاهای ذهنی خود گام برداریم تا بتوانیم با دید بهتر و دقیق‌تری فکر کنیم و تصمیم بگیریم.

رولف دوبلی با نوشتن کتاب هنر شفاف اندیشیدن کار ما راحت کرد. او مجموعه‌ای از 100 خطای ذهنی که ذهن ما ممکن است در تله آن‌ها گرفتار شود را گردآوری کرده است. در ادامه چند مورد از این اشتباه‌ها را در کنار هم مرور می‌کنیم.

1. خطای بقا و نگرش اشتباه در مورد موفقیت

خطای بقا اولین خطایی است که رولف دوبلی در کتاب هنر شفاف اندیشیدن از آن سخن به میان می‌آورد. یکی از خطاهای ذهنی ما این است که احتمال موفقیت خود را همیشه بیش از حد ممکن تخمین می‌زنیم. به عنوان مثال یک استارتاپ راه اندازی می‌کنیم و با تمام وجود برای آن تلاش می‌کنیم و پس‌انداز خود را برای آن خرج می‌کنیم و احتمال موفقیت آن را بالا ارزیابی می‌کنیم در حالی که کسب و کارهای خیلی بهتری قبل از ما راه اندازی و پس از مدتی نابود شده است.

در حال حاضر بسیاری از کسب و کارهای نوپا حتی به خط شروع هم نمی‌رسند و به دلیل کمبود سرمایه یا عدم توانایی در جذب سرمایه‌گذار یا اختلاف نظر بنیانگذارها از هم می‌پاشند. حتی اگر یک استارتاپ شروع به کار کند ممکن است فعالیت آن به سه سال نکشد و از چرخه رقابت حذف شود. بنابراین باید همیشه هنگام تخمین زدن احتمال موفقیت، سر به قبرستان پروژه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و استارتاپ‌هایی بزنیم که با قدرت شروع کردند ولی در پایان حذف شدند. رولف دوبلی در این بخش از کتاب هنر شفاف اندیشیدن جملات زیبایی می‌نویسد:

پشت سر هر نویسنده‌ موفق می‌توانی صد نویسنده دیگر را پیدا کنی که کتاب‌هایشان هرگز به فروش نمی‌رسد. پشت سر آن‌ها هم صد نویسنده دیگر هست که ناشری پیدا نکرده‌اند. پشت سر آن‌ها هم باز صد نفر دیگر که دست‌نوشته‌های ناتمامشان روی طاقچه خاک می‌خورد و پشت سر آن‌ها هم باز صد نفر دیگر هست که رؤیای این را دارند که روزی کتابی بنویسند.

2. تأیید اجتماعی

یکی دیگر از خطاهایی که در کتاب هنر شفاف اندیشیدن به آن‌ اشاره می‌شود و عامل اصلی ایجاد حباب و نگرانی در بازار بورس به حساب می‌آید، تأیید اجتماعی است. فرض کنید دارید در یک خیابان قدم می‌زنید و حرکت می‌کنید. ناگهان به چند نفر برمی‌خورید که دارند به آسمان نگاه می‌کنند. ناخودآگاه شما هم نگاهتان به سمت آسمان می‌رود. چرا؟ علت، پدیده‌ای به نام تأیید اجتماعی است.

بعضی افراد تأیید اجتماعی را غریزه جمع‌گرایی تعریف می‌کنند و می‌گویند یکی از خطاهای اندیشه است. به خاطر وجود این خطا است که افراد وقتی مثل بقیه عمل می‌کنند، احساس بهتری دارند. گاهی چند نفر در بازار بورس سراغ یک سهام خاص می‌روند و ناگهان سیل عظیمی از معامله‌گران بدون هیچ تحلیل و آنالیز، برای خرید آن سهام صف می‌کشند. رولف دوبلی در این زمینه جمله بسیار زیبایی را بیان می‌کند:

اگر پنجاه میلیون نفر چیز احمقانه‌ای بگویند، آن چیز کماکان احمقانه است.

3. خطای هزینه هدررفته

یکی دیگر از خطاهایی که ذهن ما ممکن است در آن گرفتار شود، خطای هزینه هدررفته است. ممکن است کسب و کاری راه اندازی کنیم و آن کسب و کار وقت، انرژی و منابع مالی زیادی از ما بگیرد ولی باز هم حاضر نیستیم آن را رها کنیم. گاهی لازم است فراموش کردن و از یاد بردن را یاد بگیریم.

اگر خطای هزینه هدررفته سراغ ما بیاید و ما در تله خودش گرفتار کند، حاضر نیستیم از کسب و کاری که همواره دارد به ما ضرر می‌‎زند، خارج شویم؛ چون بر این باور هستیم که اگر از آن کسب و کار خارج شویم، همه چیز را هدر داده‌ایم. این در حالی است که چه خارچ شویم و چه نشویم، ضرر کرده‌ایم و سرمایه خود را از دست داده‌ایم.

گاهی یک شخص در بازار بورس سهمی را خریداری می‌کند و آن سهم زیان‌ده می‌شود ولی باز هم آن سهم را نگه می‌دارد؛ زیرا بر این باور است که زمان و سرمایه خود را روی این سهم گذاشته و اگر آن را بفروشد، ضرر کرده است. اگر خوب فکر کند متوجه می‌شود که در هر حالت ضرر کرده و هر چه زودتر بفروشد، جلوی ضرر بیشتر را گرفته است. داستان جذابی در مورد خطای هزینه هدررفته وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:

یکی از دوستانم سال‌هاست از رابطه‌ عاشقانه‌ پر از مشکلش زجر می‌کشد. نامزدش بارها به او خیانت کرده است. هر دفعه هم پشیمان برگشته و التماس کرده که دوستم او را ببخشد. دوستم می‌گوید: انرژی زیادی صرف این رابطه کرده‌ام و کنار گذاشتنش کار اشتباهی است.

4. خطای بازنگری

یکی از متداول‌ترین خطاهایی که ذهن ما در آن گرفتار می‌شود، خطای بازنگری است. بعضی از مدیران موفق یک شعار معروف دارند و می‌گویند: «اگر می‌خواهید من را بشناسید، لازم نیست به موفقیت‌های من نگاه کنید، بلکه به تعداد شکست‌هایم بنگرید که چقدر کم هستند.» این مدیران با این طرز تفکر خود را در خطای بازنگری گرفتار می‌کنند؛ زیرا این طرز تفکر باعث می‌شود که احتمال موفقیت خود در آینده را خیلی بالا ارزیابی کنند.

خطای بازنگری باعث می‌شود که ما بیش از حد به دانش و مهارت خود اعتماد کنیم و خود را دانای کل بدانیم و سایر پیش‌بینی‌ها و مشکلات احتمالی را نادیده بگیریم. این کار باعث می‌شود که با ریسک‌های زیادی روبرو شویم و آسیب زیادی به ما برسد.

رهایی از این خطا به هیچ عنوان ساده نیست. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که با این خطای ذهنی آشنا هستند، درست به اندازه افرادی که هیچ اطلاعی از آن ندارند، گرفتار آن می‌شوند. پس برای غلبه بر این خطا خیلی باید روی خودتان کار کنید و صرفاً به خبر داشتن از این مسئله اکتفا نکنید.

5. دانش شوفر

می‌توان دانش را به دو نوع دانش واقعی و دانش شوفر تقسیم‌بندی کرد. وقتی فردی زمان و تلاش فراوانی برای دستیابی به یک موضوع صرف می‌کند، او به دانش واقعی دست پیدا می‌کند ولی کسانی هم هستند که فقط وانمود می‌کنند، مطلبی را می‌دانند. در حالی که صرفاً دارند کلمات را طوطی‌وار تکرار می‌کنند و هیچ دانش و تلاشی پشت صحبت‌های آن‌ها نیست. برای اینکه بتوانید با دانش شوفر آشنا شوید و خطای آن را در نظر بگیرید، اجازه دهید به داستانی از کتاب هنر شفاف اندیشیدن بپردازیم که خیلی جالب است:

ماکس پلانک پس از دریافت جایزه نوبل فیزیک در سال 1981 به یک تور علمی در آلمان رفت. هر جا دعوت می‌شد همان سخنرانیش را درباره مکانیک جدید کوانتوم ایراد می‌کرد. بعد از مدتی، شوفر (راننده) پلانک سخنرانی او را حفظ شده بود و روزی به ماکس پلانک گفت: «پروفسور پلانک، این که هر روز باید یک سخنرانی ارائه بدهی، حتماً خسته‌کننده است. نظرت چیست که من در مونیخ به جای شما سخنرانی کنم؟ تو می‌توانی در جلو بنشینی و کلاه شوفری من را بپوشی. این کار برای هر دوی ما متنوع است.» پلانک از این ایده خوشش آمد. بنابراین آن روز عصر، راننده در برابر حاضران معروف و شناخته‌شده، یک سخنرانی طولانی راجع به مکانیک کوانتوم ارائه داد. در ادامه یک استاد فیزیک بلند شد و سوالی کرد. شوفر خودش را عقب کشید و به آن استاد فیزیک پاسخ داد: «هرگز فکر نمی‌کردم کسی در شهر مدرنی مانند مونیخ چنین سوال ساده‌ای بپرسد! این سوال را شوفر من جواب می‌دهد.

6. توهم کنترل

رولف دوبلی در کتاب هنر شفاف اندیشیدن توهم کنترل را یکی از خطاهای تفکر می‌داند. او می‌گوید برخی از افراد تصور می‌کنند که می‌توانند روی یک سری از مسائل کنترل داشته باشند. این در حالی است که هیچ کنترلی روی آن مسائل ندارند.

عاشقان مسابقه فوتبال را در ذهن خود مجسم کنید. وقتی به ورزشگاه می‌روند و بازی آغاز می‌شود به صورت مداوم دستان خود را حرکت می‌کنند و در لحظات حساس از خود حرکات عجیب و غریب درمی‌آورند و احساس می‌کنند که این حرکت‌ها می‌تواند در بازی تأثیر بگذارد. این در حالی است که این حرکت‌ها هیچ تأثیری در بازی ندارد. یک داستان در این زمینه می‌تواند جالب و شنیدنی باشد و نشان دهد که برخی از افراد تا چه حد می‌توانند در چنگال توهم گرفتار شوند:

هر روز کمی قبل از ساعت نه مردی با کلاه قرمز در میدان می‌ایستاد و کلاهش را با شدت تکان می‌داد و بعد از پنج دقیقه ناپدید می‌شد. یک روز مأمور پلیس سراغ او رفت و از او پرسید که چه کار می‌کنی؟ او جواب داد: «دارم زرافه‌ها را دور نگه می‌دارم.» مأمور پلیس سوال کرد: «اما اینجا که زرافه‌ای نیست!» وی با پلیس گفت: «پس من کارم را خوب انجام داده‌ام.»

تنها کاری که باید برای غلبه بر خطای توهم کنترل انجام دهیم این است که روی مسائلی تمرکز کنیم که روی آن‌ها تسلط و کنترل داریم. درباره سایر موارد، هر چه بخواهد بشود، می‌شود. تمرکز روی مسائلی که کنترلی روی آن‌ها نداریم، هیچ سودی برای ما ندارد.

7. جنون نوگرایی

یکی از مشکلاتی که برخی از انسان‌ها با آن مواجه هستند، جنون نوگرایی است. برخی افراد تصور می‌کنند که اگر همیشه جدیدترین مدل آیفون را بخرند، جلوتر از دیگران هستند ولی اصلاً این‌طور نیست. این افراد اصلاً توجهی به قابلیت‌ها و مزایای یک محصول خاص ندارند بلکه فقط به جدید بودن و به‌روز بودن آن محصول فکر می‌کنند.

اگر پنجاه سال پیش از برخی از افراد سوال می‌کردید که زندگی در پنجاه سال آینده به چه شکل درمی‌آید؟ به شما می‌گفتند بزرگراه‌های هوایی ساخته می‌شود، قطارهایی ساخته می‌شود که با سرعت فشنگ حرکت می‌کند. مردم برای تعطیلات به ماه سفر می‌کنند و غذاها به صورت قرص مصرف می‌شود.

حال نگاهی به دور و بر خودتان بیندازید! آیا چنین اتفاقاتی افتاده است؟ شما پشت یک میز نشستید، یک شلوار به تن دارید و کتابخانه‌تان از چوب ساخته شده و خیلی معمولی غذا می‌خورید. در واقع مسائل روزمره زندگی شما شباهت زیادی به سال‌ها و قرن‌های قبل دارد. پس ما نباید در جنون نوگرایی بیفتیم با پیش‌بینی آینده خود را به دردسر بیندازیم.

8. اهمال

یکی دیگر از خطاهای ذهنی ما، اهمال و به تعویق انداختن کارهای ضروری و سودمند است. در کتار هنر شفاف اندیشیدن مثال جالبی مطرح می‌شود:  دوست من در ده سال گذشته هر روز تلاش می‌کند سیگار را ترک کند. هر سیگاری که می‌کشد، ادعا می‌کند که سیگار آخر اوست ولی اصلاً این‌طور نیست و به تعویق انداختن کار ترک سیگار او را با مشکل مواجه کرده است.

هیچ‌گاه اجازه ندهید که خطای اهمال شما را با مشکل مواجه کند. شما یک سری کار ضروری دارید که هیچ کسی برای شما انجام نمی‌دهد. این شما هستید که باید کارهایتان را انجام دهید و مسئولیت زندگی و کسب و کار خود را بر عهده بگیرید. بر خودتان غلبه کنید و نگذارید که اهمال، شما را عقب نگه دارد و جلوی رشد و پیشرفت شما را بگیرد.

یکی از روش‌هایی که با آن می‌توانیم بر اهمال و به تعویق انداختن کارها غلبه کنیم، عمومی کردن کارها است. می‌توانیم تصمیم‌های خود را با دوستان خود مطرح کنیم. معمولاً ما از بدقولی نفرت داریم و دوست نداریم نزد دوستان خودمان بدقول شویم. به همین خاطر اگر به دوستان خود بگوییم که فلان کار را تا ماه آینده انجام می‌دهم، حتماً برای انجام دادن آن تلاش خواهیم کرد.

9. حسادت

سحادت یکی از احمقانه‌ترین احساساتی است که انسان در آن گرفتار می‌شود. جالب است که با اندکی تفکر می‌توان بر این حس غلبه کرد. از بین سه انتخاب زیر، شما کدام گزینه را انتخاب می‌کنید؟

1. حقوق دوستان شما افزایش یابد و حقوق شما ثابت بماند
2. حقوق شما و دوستانتان ثابت بماند
3. حقوق شما و دوستانتان کاهش یابد

اگر گزینه اول را انتخاب کنید، درگیر حسادت هستید ولی مشکل حسادت این است که هیچ سودی برای شما ندارد. اگر شما به دوستان خود حسودی کنید، حقوق شما را هم بالا می‌برند؟ قطعاً این طور نیست پس شما دارید با حسادت حال خودتان را بد و وقت خود را تلف می‌کنید. جملات زیر از رولف دوبلی تأثیر زیادی در جلوگیری از حسادت دارد:

چگونه حسادت را مهار کنی؟ اول از همه خودت را با دیگران مقایسه نکن. دوم دایره توانایی‌ات را پیدا کن و خودت آن را پُر کن. موقعیتی را برای خودت خلق کن که در آن بهترینی. مهم نیست حوزه مهارتت چقدر کوچک باشد مهم این است که پادشاه قلعه خودت هستی.

آشنایی با رولف دوبلی نویسنده کتاب هنر شفاف اندیشیدن

رولف دوبلی، نویسنده و کارآفرین سوئیسی است که در سال 1966 در این کشور به دنیا آمد. این نویسنده کتاب‌های مختلف نوشته است و این کتاب‌ها به قدری ارزشمند و تأثیرگذار بوده که به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است. تاکنون در کشور ما سه کتاب از او به فارسی ترجمه شده و اتفاقاً مورد استقبال تعداد زیادی از خوانندگان قرار گرفته است. در ادامه به این سه کتاب اشاره شده است:

1. هنر شفاف اندیشیدن (The Art of Thinking Clearly )
2. هنر خوب زندگی کردن ( The Art of Good Life )
3. پیگیر اخبار نباشید ( Stop Reading News )

بهترین ترجمه کتاب هنر شفاف اندیشیدن

رولف دوبلی نویسنده کتاب هنر شفاف اندیشیدن

رولف دوبلی نویسنده‌ای است که با عادل فردوسی‌پور، علی شهروز و بهزاد توکلی در ایران شناخته می‌شود. این سه مترجم ارزشمند سه کتاب رولف دوبلی را با یک ترجمه روان و با امانت‌داری کامل روانه بازار کردند. هر سه کتاب رولف دوبلی را نشر چشمه با ترجمه عالی سه مترجم مذکور روانه بازار کرده است. در صورتی که تمایل دارید بهترین ترجمه کتاب هنر شفاف اندیشیدن را خریداری کنید، کافی است به خرید کتاب هنر شفاف اندیشیدن از نشر چشمه مراجعه کنید.

مهارت شفاف اندیشیدن را در خود پرورش دهید

همیشه تفکر و اندیشه انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و نقش مهمی در موفقیت‌ها و شکست‌های او ایفا کرده است. رولف دوبلی در کتاب هنر شفاف اندیشیدن به مخاطب یاد می‌دهد که اگر بتواند خطاهای ذهن خودش را بشناسد و به خودشناسی برسد، می‌تواند در زندگی تصمیم‌‎های آگاهانه‌تر و منطقی‌تری بگیرد و به موفقیت نزدیک‌تر شود.

یکی از کتاب‌هایی که نشان می‌دهد انسان می‌تواند با قدرت اندیشه خود به موفقیت‌ها و دستاوردهای زیادی برسد، کتاب بیندشید و ثروتمند شوید ا‌ثر ناپلئون هیل است. در صورت تمایل به مطالعه خلاصه این کتاب، مقاله خلاصه کتاب بیندیشید و ثروتمند شوید اثر ناپلئون هیل را مطالعه کنید.

نظرتان در مورد این مقاله چیست؟ تاکنون خطاهای ذهنی تا چه حد بر شما تأثیر گذاشته است؟ آیا تاکنون کتاب هنر شفاف اندیشیدن را مطالعه کرده‌اید؟ کدام خطاهای ذهنی نظر شما را بیشتر از سایر خطاها جلب کرد؟ لطفاً نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

نویسنده جلال شایان

آدميزاد فقط با آب و نان و هوا نيست كه زنده است. آدم به عشق آدم زنده است. من عاشق نوشتن و خواندنم؛ نوشتن و خواندنی که سایر انسان‌ها را داناتر و تواناتر کند!