شاید تعداد زیادی از ما وقتی بچه بودیم به آسمان نگاه می‌کردیم و به این فکر می‌کردیم که در آن صحنه پهناور و در میان آن همه ستاره چه می‌گذرد. شاید خیلی از ما در زمان کودکی خود آرزو می‌کردیم تا در سن بزرگسالی فضانورد شویم و به سیاره‌های دیگر سفر کنیم. در ابتدا سفر به آسمان و بعد سفر به فضا همیشه برای تمام انسان‌ها یک آرزوی دست نیافتنی بود که بخشی از آن کم کم با پیشرفت تکنولوژی به واقعیت بدل شد. حالا یکی از همان بچه‌ها بزرگ شده و پس از دستیابی به ثروت فراوان به دنبال تحقق رویای کودکی خود رفته است. در این مقاله قصد داریم درباره شرکت اسپیس ایکس و اهداف آن صحبت کنیم پس اگر قصد کسب اطلاعات جامع درباره این شرکت را دارید تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

اسپیس ایکس چیست؟

شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) که نام کامل آن شرکت فناوری اکتشاف فضایی (Space Exploration Technologies Corporation) است، یک شرکت هوافضای آمریکایی است که در سال 2002 تاسیس شد. اسپیس ایکس اولین شرکت خصوصی بود که موفق شد یک فضاپیما را با موفقیت از مدار زمین پرتاب کرده و بازگرداند و اولین کسی بود که یک فضاپیما را به فضا پرتاب کرد و آن را با موفقیت در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) مستقر کرد.

اسپیس ایکس توسط یک کارآفرین به نام ایلان ماسک که در حوزه فناوری فعالیت می‌کند بنیانگذاری شد. ایلان ماسک اکنون مدیرعامل و طراح اصلی این شرکت است. ماسک که بنیانگذار شرکت بزرگ پی پل (PayPal) نیز بود هم اکنون با حفظ سمت مدیر عامل شرکت تسلا نیز می‌باشد.

اسپیس ایکس حدود 6000 کارمند دارد و دفتر مرکزی آن در هاثورن، کالیفرنیا است. این مرکز دارای یک کارخانه و یک سایت پرتاب در جنوب تگزاس است و امکانات خود را در مرکز فضایی کندی ناسا (جایی که موشک‌های قابل استفاده مجدد خود را پرتاب می‌کند) و ایستگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال (جایی که موشک‌های قابل استفاده مجدد خود را فرود می‌آورد) در فلوریدا استقرار داده است. این شرکت همچنین دارای پایگاه پرتاب در پایگاه هوایی واندنبرگ در کالیفرنیا است.

ایلان ماسک کیست و چرا دارد موشک می‌سازد؟

ایلان ماسک (متولد 1971) یک کارآفرین متولد آفریقای جنوبی است که دارای مدرک کسب و کار و فیزیک از دانشگاه پنسیلوانیا است و پس از رسیدن به ثروت به نوعی تصمیم گرفت که موشک به فضا پرتاب کند. این جواب کوتاه است و تفاوت زیادی با جواب طولانی ندارد. ماسک هیچگونه آموزش رسمی در زمینه موشک سازی ندارد، اما نگاهش به بازارهای جدید است.

او ثروت اولیه خود را به عنوان یکی از بنیانگذاران شرکت پی پل بدست آورد و از آن زمان تاکنون شرکت خودروسازی تسلا موتورز (Tesla Motors) و سولار سیتی (SolarCity) که یک شرکت انرژی خورشیدی است را تاسیس نمود. در اوایل سال 2000 میلادی او و دیگران دیدند که ناسا با عقب نشینی از تجارت پرتاب فضاپیما به مدار کم زمین، در حال ایجاد یک فرصت است. در سال 2002 او تصمیم گرفت از این فرصت بهره ببرد. این شد که شرکت اسپیس ایکس را در رقابت با دیگر شرکت‌های قدیمی و قدرتمند دیگر مانند بوئینگ و اوربیتال ساینس (Orbital Sciences) ویرجینیا، تاسیس کرد.

اهداف بلند مدت اسپیس ایکس چیست؟

سکونت انسان در مریخ. حال شاید بپرسید چگونه یک شرکت می‌تواند به دستیابی به چنین هدفی کمک کند؟ پاسخ این است: با کاهش بسیار زیاد هزینه‌های حمل و نقل فضایی. یک پروژه بیش از 15 ساله برای ایجاد یک سیستم پرتاب موشک قابل استفاده مجدد که در آن مرحله اول فیزیکی موشک پس از جابجایی محموله به مدار، دوباره برروی صفحه پرتاب فرود می‌آید.

ماسک معتقد است که قابلیت استفاده مجدد، کلید ساختن زندگی چند سیاره‌ای انسان است که برای گونه بشر ضروری است زیرا زمین ممکن است با یک سیارک برخورد کند یا پس از جنگ جهانی سوم غیرقابل سکونت شود. ماسک فکر می کند که ما به یک نقشه دوم برای زندگی بشر نیاز داریم و ایده او ایجاد یک کلونی خودپایدار متشکل از یک میلیون نفر در مریخ طی 40 تا 100 سال آینده است.

با این حال بخش اصلی فرآیند «تولید یک موشک مناسب برای مرحله اول و سپس استفاده مجدد از آن» اگرچه به خودی خود حیرت انگیز بنظر می‌رسید، اما در دسامبر 2015 محقق شد. از آن زمان اسپیس ایکس تلاش کرده تا اجزای بیشتری را قابل بازیابی و استفاده مجدد کند. اکنون مرحله اول موشک ساخته شده است که می‌تواند تا 10 بار مورد استفاده مجدد قرار گیرد. حالا گام بعدی مرحله دوم است. همه این تلاش‌ها فقط برای مریخ است. ماسک در همایش SXSW در سال 2018 اظهار داشت که:

مهم است که یک پایگاه خودپایدار در مریخ بدست آوریم زیرا آنقدر دور از زمین است که پس از یک جنگ گسترده احتمال زنده ماندن در آنجا بیش از یک پایگاه برروی ماه است.

اسپیس ایکس چه کاری انجام داده است که شرکت‌های دیگر انجام نداده‌اند؟

اسپیس ایکس اولین عنوان خبری خود در سانه‌های جهان را در سال 2010 به دست آورد، زمانی که به اولین شرکت خصوصی تبدیل شد که محموله‌ای را به مدار پرتاب کرد و آن را دست نخورده به زمین بازگرداند. این کاری بود که تا آن روز فقط سازمان‌های دولتی مانند ناسا یا روسکاسموس روسیه قبلا انجام داده بودند. فرود عمود و بازیابی آن در مرحله اول موشک Falcon 9 در 21 دسامبر 2015، یک رکورد دیگر بود. شرکت بلو اوریجین (Blue Origin) متعلق به جف بزوس بنیانگذار آمازون، در اوایل سال جاری موشکی را به لبه فضا فرستاد و آن را به حالت ایستاده فرود آورد، اما این یک پرواز نمایشی بود و به مدار نرسید.

آیا اسپیس ایکس با ناسا کار می کند؟

پاسخ کوتاه این است: بله. در آپریل سال 2019 ناسا تایید کرد که 69 میلیون دلار برای شلیک موشک فالکون 9 به یک سیارک به عنوان بخشی از مأموریت آزمایش تغییر مسیر سیارک‌های دوتایی (DART) در سال 2022 به اسپیس ایکس می‌پردازد.

جدا از این پروژه‌های علمی دیوانه وار، آژانس ملی فضایی ایالات متحده و اسپیس ایکس تقریبا یک دهه است که با هم همکاری نزدیک دارند. اسپیس ایکس از سال 2008 قراردادهای خدمات تامین تجاری ناسا (CRS) را داشته و بیش از 1.6 میلیارد دلار از حمل بار به ایستگاه‌ فضایی بین المللی از خاک ایالات متحده در کپسول‌های دراگون در نوک موشک‌های فالکون 9 ، درآمد کسب کرده است. این پروازها از دسامبر 2010 آغاز شده و هم اکنون نیز ادامه دارد.

با این حال این جایی نیست که بیشتر سهم بودجه اسپیس ایکس از آن تامین می‌شود. شرکت اسپیس ایکس با حمل ماهواره‌های بزرگ و محموله‌های نظامی به مدار زمین بیش از 12 میلیارد دلار درآمد کسب کرده و بیش از 100 پرتاب را انجام داده است. از جمله رکوردشکنی‌های این شرکت، 19 پرتاب موشک در سال 2018 بوده است.

آیا موشک‌های اسپیس ایکس ویژه هستند؟

پیشرفت در علم موشک همواره با گام‌های افزایشی همراه است. علوم پایه موشک‌های سوخت مایع از زمان رابرت گدارد تغییر چندانی نکرده است. ساخت و تولید موشک‌های سوخت جامد نیز به چندین دهه قبل برمی‌گردد. در شرکت اسپیس ایکس پیشرفت‌ها در بالاترین حد ممکن صورت می‌گیرند و ماسک در آنجا کار خوبی را از خود ارائه می‌دهد. موشک‌های او مدولار هستند. فالکون یک مدل تک موتوره است. فالکون 9 همانگونه که از نامش پیداست 9 عدد موتور دارد.

فالکون سنگین (Falcon Heavy) که هنوز پرتاب نشده است، دارای 27 موتور یعنی در سه خوشه 9 تایی موتور خواهد بود. این روند تولید را به همان روشی ساده می‌کند که ساخت بدنه‌های مختلف خودروها برروی شاسی مشابه به پایین آمدن هزینه‌های تولیدکنندگان خودرو کمک می‌کند. تقریبا 80 درصد قطعات در هر موشک اسپیس ایکس در خود کارخانه این شرکت ساخته می‌شود و این امر هزینه برون سپاری را کاهش می‌دهد. این باعث می‌شود قیمت هر کیلوگرم از قطعات پایین بماند و کنترل کیفیت نیز در خود کارخانه انجام شود. یک مطالعه توسط ناسا و نیروی هوایی تخمین زده است که قیمت تمام شده از مراحل اولیه طراحی موشک فالکون 9 تا اولین پرواز آن 440 میلیون دلار بوده که این مبلغ حدود یک سوم هزینه ناسا است.

موشک قابل استفاده مجدد فالکون 9

موشک‌های قابل استفاده مجدد شرکت بلو اوریجین را با موشک‌های اسپیس ایکس اشتباه نگیرید. اگرچه که موشک نیو شپرد (New Shepherd) از شرکت بلو اوریجین این قابلیت را دارد که دوباره بر روی صفحه پرتاب قرار گیرد، اما این موشک صرفا مربوط به زیر مدار زمین است. موشک‌های فالکون 9 و فالکون سنگین شرکت اسپیس ایکس در کلاس موشک‌های مداری هستند و به طور منظم ماهواره‌ها و محموله‌ها را به مدار زمین می‌برند. به زودی قرار است این موشک‌ها فضانوردان را نیز جابجا کنند. هر موشک فالکون 9 در حدود 62 میلیون دلار هزینه دارد.

کپسول قابل استفاده مجدد کرو دراگون

اسپیس ایکس خواسته های ماسک را محقق نخواهد کرد تا زمانی که بتواند ثابت کند که با خیال راحت توانایی حمل فضانوردان را به مدار و برگرداندن آنان به زمین را دارد. این همان کاری است که توسط ناسا(همراه با بوئینگ) انجام می‌شود، که وظیفه دارد به اتکا به روسیه برای انتقال فضانوردان به ایستگاه فضایی بین المللی پایان دهد. این موضوع از سال 2011 یعنی زمانی که آخرین شاتل فضایی کنار گذاشته شد،‌ همواره مطرح بوده است.

به عنوان بخشی از برنامه توسعه خدمه تجاری ناسا، اسپیس ایکس نسخه مناسب فضانوردان کپسول دراگون 2 خود را تولید کرده است. کپسولی که قبلا از ایستگاه فضایی بین المللی به عنوان حامل بار بدون سرنشین بازدید کرده است. حال این کپسول جدید که مناسب جایجایی فضانوردان است کرو دراگون (Crew Dragon) نام دارد. کلمه کرو در زبان انگلیسی به معنای سرنشین یا خدمه است.

کرو دراگون که برای حمل شش یا هفت فضانورد طراحی شده است، یک نسخه فوق مدرن از کپسول‌های قدیمی آپولو است. یک آزمایش موفقیت آمیز پرواز کرو دراگون به نام ماموریت SpX-DM-1 در 2 مارس 2019 انجام شد که طی آن کرو دراگون با موشک فالکون 9 پرتاب شد. کرو دراگون با موفقیت در ISS مستقر شد و سپس به زمین بازگشت. در حال حاضر کرو دراگون باید روی آب بنشیند و با کشتی بازیابی شود درست مانند کپسول‌های آپولوی قدیمی. در آینده انتظار می‌رود که نسخه جدیدی از کرو دراگون را شاهد باشیم که در هنگام فرود دوباره در صفحه پرتاب قرار بگیرد.

موشک قابل استفاده مجدد فالکون هوی

اگر فکر می‌کردید که موشک قابل استفاده مجدد فالکون 9 یک دستاورد چشمگیر است، حال بکوشید تا تصور کنید که همزمان سه فروند از آن‌ها فرود بیایند. این همان اتفاقی است که با فالکون هوی (Falcon Heavy) یا فالکون سنگین، بزرگترین سیستم پرتاب اسپیس ایکس و قدرتمندترین موشک عملیاتی جهان با ضریب دو اتفاق می‌افتد. ماموریت Arabsat-6A در 11 آپریل 2019 اولین استفاده تجاری از موشک فالکون سنگین خود را انجام داد. پیش از آن برای اولین بار موشک فالکون سنگین در 6 فوریه 2018 هنگامی که یک خودروی تسلا رودستر (Tesla Roadster) و یک فضانورد ساختگی به نام مرد ستاره‌ای (Starman) را به مدار زمین و مریخ وارد کرد، آزمایش شده بود.

با حداکثر رانش 2550 تن، فالکون سنگین در اصل سه موتور فالکون 9 را دارد. دو موتور تقویت کننده جانبی تقریبا 10 دقیقه پس از پرتاب به طور همزمان در صفحه پرتاب به زمین برمی‌گردند، در حالی که هسته مرکزی چند دقیقه بعد روی یک کشتی در اقیانوس اطلس قرار می‌گیرد. عملکرد این موشک یک نمایش زیبا و دیدنی است. طراحی و تولید هر فالکون سنگین نزدیک به 90 میلیون دلار هزینه دارد.

اسپیس ایکس و گردشگری فضایی

اسپیس ایکس علی رغم اینکه در صنعت فضایی و همچنین در جهانگردی فضایی جزو نام‌های پرمخاطب به شمار می‌رود (علی رغم اینکه هرگز در واقع هیچ سفر گردشگری فضایی انجام نداده است) در حقیقت زیاد برروی انتقال افراد عادی به فضا تمرکز ندارد.

درست است که گاهی اوقات حرف از ماموریت‌های عجیب و غریب به ماه و مریخ را برای شهروندان عادی می‌زند اما فقط به این دلیل که این شرکت اکنون تمام تمرکز خود را برای تولید یک موشک بزرگتر و بشدت گران به نام Super Heavy (به معنای فوق سنگین) گذاشته است. اگر کسی بخواهد مبالغ هنگفتی برای کمک به آزمایش این موشک بپردازد اسپیس ایکس با خوشحالی این پول را می‌گیرد.

اسپیس ایکس و گردشگری فضایی در مدار زمین

اگر می‌خواهید انحنای زمین را برای چند دقیقه ببینید و قبل از بازگشت به زمین بی وزنی را تجربه کنید به دنبال شرکت‌های دیگر باشید چون اسپیس ایکس در حال حاضر این کار را انجام نمی‌دهد. اسپیس ایکس فقط سیستم پرتاب مداری دارد و هرگونه گردشگری فضایی در آینده از سوی این شرکت شامل استفاده از کرو دراگون، ماموریت‌های طولانی و مبالغ نجومی خواهد بود. سفرهای مداری (یعنی به دور مدار زمین) فاز دوم گردشگری فضایی است. در حال حاضر بعضی شرکت‌ها هستند که چنین قصدی را دارند اما آن‌ها فقط قادرند مردم را به لبه فضا ببرند نه به مدار.

بنابراین اسپیس ایکس به جای گردشگری فضایی، تقریبا یک سفر یک باره و بسیار گران قیمت خواهد بود. با این حال اگر ایستگاه فضایی خصوصی هوافضا به نام بیگلو (Bigelow) در سال 2021 راه اندازی شود، حداقل جایی برای اسپیس ایکس وجود دارد که گردشگران فضایی را به آنجا ببرد چراکه ناسا علاقه‌ای به ماندن افراد عادی در ISS ندارد. تا آن زمان فقط یک مکان دیگر برای اسپیس ایکس وجود دارد آن هم این است که به طور مثال گردشگران فضایی را به دور ماه برده و دوباره به زمین برگرداند.

رقبای اصلی ماسک چه کسانی هستند؟

ایلان ماسک قطعا به دلیل ورودش به صنایع بزرگ و متفاوت رقبای زیادی دارد. طبیعی است که هرچقدر یک صنعت بزرگتر و قدرتمندتر باشد، رقبا نیز به همان نسبت بزرگتر و قویتر خواهند بود. برخی از رقبای شرکت اسپیس ایکس شرکت‌های زیر هستند.

• بوئینگ یک رقیب اصلی است که در حال ساخت فضاپیمای CST-100 خود برای پرواز ماموریت‌های خدمه  ISS بوده که درواقع یک رقیب جدی برای دراگون به شمار می‌رود.
• اوربیتال ساینس نیز چنین است، شرکتی که بصورت مشترک با اسپیس ایکس قرارداد حمل بار ISS را دارد.
• اتحاد مشترک پرتاب (United Launch Alliance) یا ULA حاصل همکاری لاکهید مارتین و بوئینگ است و ماسک برای گرفتن بخشی از تجارت راه اندازی سامانه دفاعی با این شرکت در جنگ است.
• ویرجین گالکتیک (Virgin Galactic) متعلق به ریچارد برنسون در این میان یک بازیکن حاشیه‌ای به شمار می‌رود که قصد دارد فقط سفرهای زیر مدار زمین را برای افراد ثروتمند به راه بیاندازد و از آن‌ها بابت این تجربه پول‌های هنگفت بگیرد.
• ولکان ایرو اسپیس (Vulcan Aerospace) متعلق به پال الن نیز به همین ترتیب می‌خواهد در بخش تفریحی و تعطیلات فضایی فعالیت کند، اما هنوز شرایط پروازهای واقعی برای آن‌ها اصلا مهیا نیست.
• شرکت بلو اوریجین متعلق به جف بزوس،‌ خود را یک بازیکن بزرگ در این میدان می‌داند و فرود عمودی اخیر آن توسط یک فضاپیمای زیرمداری باعث شده تا نام این شرکت به عنوان یک رقیب جدی در این عرصه مطرح شود. اما بلو اوریجین نیز هنوز تا پرواز در مدار و جابجایی مسافران یا محموله‌ها، مسیری طولانی در پیش دارد.

آینده سفر به فضا با اسپیس ایکس

اسپیس ایکس دوست دارد در این صنعت، به یک شرکت خلاق و بی رقیب تبدیل شود. او صحبتی درباره رقبا نمی‌کند و بر کار خود متمرکز است. بزرگترین و رویایی ترین هدف او اعزام افراد به مریخ است؛ آرزویی که برای همگان یک رویا است مگر اینکه واقعا اسپیس ایکس بتواند به این هدف دست یابد. ایلان ماسک ادعا می‌کند که به زودی خواهد توانست مسافران انسانی را با هزینه‌ای کمتر از پانصد هزار دلار به ازای هر صندلی به مریخ ببرد، اما بنظر می‌رسد که این گفته او ممکن است کمی بیش از حد غلوآمیز باشد.

قوانین اقتصادی معمولا حتی دشوارتر از قوانین فیزیک هستند و هنوز هیچ یک از این قوانین به اندازه کافی شکسته نشده است تا ماموریت مریخ را عملی کند.
هرچه که هست می‌دانیم که انسان امروز به دنبال زندگی در سیارات دیگر است و دیر یا زود احتمالا به این مهم دست خواهد یافت و مسیری تازه را برای تاریخ بشری رقم خواهد زد.

حتما دیدگاه‌های خود را در پایین همین مقاله با ما به اشتراک بگذارید چون ما همیشه از خواندن نظرات شما بهره می‌بریم.

نویسنده آرمان نصری

یک مهندس عمران عاشق مباحث حوزه مدیریت و کسب و کار! چندین ساله که در حوزه ترجمه و تولید محتوا و فضای دیجیتال فعالیت می‌کنم